اقتصاد محیط زیست چیست؟

اقتصاد محیط زیست به طور کلی رابطه بین آثار اقتصاد بر محیط زیست و آثار محیط زیست بر اقتصاد را بررسی می‌کند.اقتصاد و محیط زیست، از طریق دو جریان با یکدیگر در ارتباط هستند. منابع تجدیدپذیر و پایان‌پذیر در حال حرکت از محیط زیست به سوی اقتصاد هستند و از سوی دیگر، اغلب پسماندهای محصولات که به وسیلهٔ فعالیت‌های اقتصادی تولید می‌شوند، در حال حرکت از اقتصاد به محیط زیست هستند. هنگامی که جریانات مواد و ضایعات از ظرفیت و قابلیت واقعی محیط تجاوز می‌کند، ظرفیت منابع طبیعی و زیست‌محیطی کاهش می‌یابد. جریان سریع منابع پایان پذیر به درون چرخه اقتصادی این خطر را به وجود می‌آورد که ذخیره منابع پایان‌پذیر ممکن است سریعتر تمام شود.

اقتصاد محیط زیست ، شاخه ای متمایز از علم اقتصاد است كه ارزش های مربوط به هر دو موضوع اقتصاد و محیط زیست را با هم در نظر میگیرد و گزینه هایی جدید را بر پایه این ارزش ها مطرح مینماید. هدف اصلی آن ایجاد موازنه بین فعالیت های اقتصادی و اثرات زیست محیطی آنها با در نظر گرفتن همه هزینه فایده های مربوط به آنهاست. اصول نظری اقتصاد محیط زیست از این جهت طراحی شده است كه  ارزش پولی و مبادله ای و هزینه های آلودگی و تخریب منابع محیط زیستی را محاسبه نماید ، كاری كه مدل های رایج اقتصادی ، از انجام آن ناتوان هستند.

اهمیت اقتصاد محیط زیست:

۱-اهمیت مسایل و مشكلات زیست محیطی از یك سو و ضرورت پیشبرد توسعه اقتصادی از سوی دیگر ، رویكرد نوینی را برای تلفیق همه جانبه توسعه اقتصادی و حفاظت محیط زیست، پیش روی محافل علمی و كارشناسی جهان قرار داده است.                                                                                                                                          

۲-یكی از مهمترین دلایل استفاده نامعقول از منابع زیست محیطی، مد نظر قرار ندادن منطق اقتصادی در مدیریت و بهره برداری از این منابع است.                                                                                           

۳-در حال حاضر این مسئله به عنوان یك اصل پذیرفته شده در جهان میباشد كه منابع محیط زیستی در ردیف سایر منابع كمیاب قرار داشته و چون آینده توسعه اقتصادی به این منابع وابسته است در استفاده از آنها باید عقلانیت اقتصادی رعایت گردد. 

۴- منطق اقتصادی حكم میكند كه اگر از یك عامل برای تولید استفاده میكنیم ، میبایست سهمی را كه متناسب با ارزش تولید آن است را در نظر بگیریم.  

۵-امروزه بهره گیری از دانش اقتصاد محیط زیست و استفاده موثر از ابزار های اقتصادی و ساز و كار های بازار و سایر محرك های تشویقی برای دستیابی به رشد اقتصادی پایدار ، در بسیاری از كشور های جهان به یك مسئله اساسی تبدیل شده است . 

 وضعیت موجود اقتصاد محیط زیست در کشور ما:

در كشور ما، موضوع اقتصاد محیط زیست بطور كلی در مراحل اولیه تكامل و تكوین خود قرار دارد. در بعضی از دانشگاه های كشور ، رشته اقتصاد محیط زیست در مقاطع كارشناسی ارشد و دكترا تاسیس گردیده است

 وضعیت مطلوب اقتصاد محیط زیست:

– اطلاعات و داده های مورد نیاز در بخش اقتصاد محیط زیست كشور به منظور انجام مطالعات اقتصادی ، حسابداری و حسابرسی محیط زیست فراهم شده باشد. 

– قیمت پایه و ارزش پولی و مبادله ای عناصر زیست محیطی مانند آب، هوا ،خاك ،پوشش گیاهی ، حیات وحش و … مشخص گردد.                                                   

–ارزش اقتصادی منابع و سایت های مهم زیست محیطی كشور( مناطق ۴ گانه و…) تعیین و در اتخاذ تصمیم های توسعه ای مورد توجه قرار گیرد.                                 

  –دستور العمل ملی به منظور تعیین اثرات اقتصادی برنامه های توسعه بر محیط زیست تهیه و مصوب گردد.  

–دارایی های زیست محیطی كشور محاسبه و نسبت آنها با تولید ناخالص ملی تعیین شود.

 – دستور العمل های قانونی لازم برای محاسبه ارزشها و هزینه های زیست محیطی در امكان سنجی طرح های تملك دارای های سرمایه ای مصوب و اجرایی گردد. 

حسابداری سبز:

در حدود ۳۰ سال است سازمان ملل از كشورها خواسته تا حسابداری سبز انجام دهند، ارقامGNP و GDP منتشر شده از سوی كشورها، از لحاظ زیست محیطی غلط است، زیرا آسیب های زیست محیطی در این ارقام لحاظ نشده است. براساس گزارش مشترك سازمان حفاظت محیط زیست ایران و بانك جهانی، حدود ۴/۷ درصد از محصول ناخالص ملی ایران در سال ۸۳ زیان های زیست محیطی بوده است كه با تبدیل آن به دلار، به رقم ۴/۸ میلیارد دلار می رسیمدر تهران روزانه ۳ هزار تن مونواكسید كربن، ۲ تن سرب، ۱۳۰ تن اكسید ازت و ۳۰ تن اكسید گوگرد تولید و پخش می شود كه ۸۰ درصد آن ناشی از آلودگی وسایل نقلیه عمومی است. بر اثر این میزان آلودگی كه ۸/۲ برابر استاندارد جهانی می باشد، سالانه شاهد مرگ ۷۰۰۰ نفر بر اثر آلودگی هوا، مرگ های زودرس، سكته، سرطان، بیماری های روحی و روانی و كاهش امید به زندگی هستیم. در عین حال، ظرف ۳۰ سال گذشته جنگل های كشور از ۱۸ میلیون هكتار به ۱۲ میلیون هكتار كاهش یافته است. اما هیچكدام در محاسبات اقتصادی در نظر گرفته نشده است؟ متاسفانه از عدم توجه دولت و مسؤولان به مسایل زیست محیطی، افزود: ایران از لحاظ منابع طبیعی در دنیا جایگاه ویژه ای دارد، اما مدیریت این منابع بسیار اسفناك بوده است. مشكل اساسی در این رابطه به قانون برنمی گردد، زیرا در اصل سوم و پنجاهم قانون اساسی به مسایل زیست محیطی توجه ویژه ای شده است. شاید بتوان گفت این مشكـل بـه عـدم اجـرایطـرح آمـایـش سـرزمیـن برمی گردد كه با وجود اشاره به آن در برنامه های اول تا چهارم، هنوز هیچ اقدامی در این رابطه صورت نگرفته است.

توجه به رشد روز افزون جمعیت و محدود بودن منابع طبیعی در دسترس، امروزه مسأله حفاظت از محیط زیست به عنوان یكی از مهمترین مسائل جامعه بشری مطرح شده است. دانش «اقتصاد محیط‌زیست» یا «حسابداری سبز» در واقع دانشی است كه به توسعه و بهره‌گیری پایدار از منابع طبیعی كمك می‌كند. دانش یا اقتصاد محیط‌زیست چگونگی اداره و توسعه منابع زیست‌ محیطی را بررسی می‌كند. این علم می‌كوشد در پیشرفت فناوری و توسعه اقتصادی – اجتماعی انسان را در رسیدن به توسعه پایدار و توجه به ملاحظات زیست‌محیطی یاری كند.هدف اقتصاددانان محیط‌زیست این است كه رابطه بین فعالیت‌های اقتصادی و طبیعت را بهتر بشناسند و ما را در تصمیم‌گیری عاقلانه در خصوص محیط‌زیست یاری كنند. نكته اساسی دراین علم آن است كه اقتصاد و محیط‌ زیست جدای ازیكدیگر نیستند ، هیچ تصمیم اقتصادی یافت نمی‌شودكه برمحیط‌زیست اثرنداشته باشد و هیچ تحول زیست ‌محیطی وجود نداردكه درآن تاثیر اقتصادی دیده نشود. اقتصاد محیط‌زیست سعی دارد «حفظ محیط‌زیست» و «فعالیت‌های اقتصادی» را با هم آشتی دهد و این كار را به كمك ابزارها و تئوری‌های اقتصادی انجام می‌دهد. بنابراین مسأله حفظ محیط زیست نیازمند یك سیستم مدیریت زیست محیطی است كه بصورت یكپارچه با سایر سیستم های مدیریتی به اجرا در آید. سیستم مدیریت زیست محیطی ابزاری است كه سازمان را قادر می سازد تا به آن سطحی ازعملكرد زیست محیطی كه خود مقرر می دارد دست یابد وآن را بطور نظام یافته كنترل نماید. سیستم اطلاعاتی حسابداری به عنوان جزء مهمی از سیستم اطلاعاتی مدیریت می تواند نقش بسزایی در كمك به حفاظت از محیط زیست از سوی شركتهای تولیدی آلاینده بر عهده بگیرد.باتوجه به اهداف و سطحی كه سازمان مقررمی دارد این سیستم درحوزه حسابداری اجتماعی نقش خود را ایفا نموده به ایجاد هزینه ها و به دنبال آن كسب منافع زیست محیطی می گردد. سیستم مورد نظر حسابداری سبز (محیط زیست) نام دارد و اطلاعاتی را فراهم می كند كه در امر ارزیابی، عملكرد، كنترل، تصمیم گیری ، گزارشگری و حفاظت از محیط زیست به مدیران كمك می كند .در ابتدای به وجود آمدن مباحث مربوط به حسابداری محیط زیست شركتها تمایلی به افشای زیانهای وارده به محیط زیست در صورتهای مالی خود نداشتند اما بر اثر مرور زمان و افزایش میزان خسارتها، شركتها ناگزیر به رعایت این مسائل شدند. شناخت هزینه های زیست محیطی مرتبط با تولیدات یك شركت یا سازمان، برای تصمیم گیری درست مدیریت بسیار حائز اهمیت می باشد. استفاده از حسابداری محیط زیست در موضوعاتی مثل هزینه یابی، تحلیل های سرمایه گذاری، تصمیمات راهبردی مدیریت، نمود بیشتری پیدا كرده است. امروزه بسیاری از شركتها با مسائل زیست محیطی روبرو هستند و در جستجوی شیوه ای مناسب جهت گزارش و افشای اطلاعات برای عموم مردم و استفاده از این اطلاعات در مسیر توسعه و حفاظت از محیط زیست می باشند. در نتیجه لزوم به كارگیری حسابداری محیط زیست به عنوان تلاشی در جهت حفاظت از محیط زیست می باشد.در مقاله حاضر با استفاده از روش توصیفی حسابداری سبز (محیط زیست) ، جایگاه آن، هزینه یابی، كاربردها و ضرورت وجود آن مورد بررسی قرار گرفته و هدف تحقیق بررسی نقش حسابداری سبز در حفاظت از محیط زیست و ارائه راهكارهایی در جهت دستیابی به این هدف می باشد.

http://پردیس فناوری کیش -طرح مشاوره متخصصین صنعت و مدیریت