توریسم درمانی یا گردشگری سلامت چیست؟

پردیس فناوری کیش_طرح مشاوره متخصصین صنعت و مدیریت_دپارتمان محیط زیست

برای توریسم درمانی که گاهی از آن با عنوان توریسم سلامت و یا گردشگری

سلامت نام برده می‌شود، تعاریف گوناگونی بیان شده است.

سازمان جهانی گردشگری (WTO) به طور خاص، گردشگری سلامت را چنین تعریف می‌کند :

استفاده از خدماتی که به بهبود یا افزایش سلامتی و افزایش روحیه فرد

(با استفاده از آب‌های معدنی ، آب و هوا یا مداخلات پزشکی) منجر می‌شود و در

مکانی خارج از محل سکونت فرد – که بیش از ۲۴ ساعت است – به طول می‌انجامد.

مقوله‌ی گردشگری سلامت فراتر از گردشگری درمانی است. آب‌های گرم و

معدنی و لجن درمانی همراه با امکانات طبیعی نیز شامل مقوله‌ی گردشگری سلامت است.

شعار جهانی توریسم سلامت، امکانات و خدمات در حد کشور‌های جهان اول یا

پیشرفته و قیمت‌ها و هزینه‌ها در حد کشور‌های در حال توسعه و جهان سوم است

تاریخچه‌ی گردشگری سلامت

گردشگری سلامت از زمان یونان و روم باستان وجود داشته و سپس

به بسیاری از کشور‌های اروپایی و نقاط دیگر دنیا توسعه‌ یافته است.

از زمان باستان، افراد زیادی به منظور فراغت روحی و درمان به مجاورت رودخانه و آب‌های معدنی می‌رفتند.

آب‌‌های گرم از قدیم‌الایام با آرامش و تجدید قوای جسمی و روحی انسان همراه بوده است.

استفاده‌‌کنندگان از این‌گونه آب‌ها، قرن‌هاست که در آب‌های گرم آب‌تنی می‌کنند و از آب چشمه‌های معدنی می‌نوشند

در انگلستان، توسعه اقامتگاه‌های کنار دریا بر اساساین باور اتفاق افتاد که استفاده آب دریا در درمان بیماری‌ها مفید است.

در اروپا شهرهای بسیاری در اطراف چشمه‌های آب معدنی و تسهیلات درمانی ساخته شده است.

نمونه‌های آن را می‌توان در شهرهای بادن، لاسانه، موریتس و اینترلاکن در سوییس، بادن و

ویسبادن در آلمان، وین در اتریش و بوداپست در مجارستان مشاهده کرد.

در این شهرها مردم از آب‌های معدنی به منظور معالجه بیماری‌هایی همچون رماتیسم، عفونت‌های پوست و سوءهاضمه استفاده می‌کردند.

در اروپا چشمه‌های آب معدنی و کلینیک‌های آب درمانی در اواخر قرن هجدهم مورد توجه جدی قرار گرفتند و

علاوه بر این که به تجهیزات متناسب مجهز شدند فضاهای اطراف آن‌ها نیز برای بهره‌مندی از سکون و آرامش و چشم‌اندازهای طبیعی سامان یافتند.

در این قبیل کلینیک‌ها تیم‌های مشاوره پزشکی برای تجویز مدت و نحوه استفاده از هر نوع آب برای درمان بیماری‌های مختلف مشغول هستند.

مراجعین به این‌گونه آب‌ها را اغلب بیمارانی که مبتلا به ناراحتی‌های پوستی، دردهای روماتیسمی،

ورم مفاصل، خستگی و فرسودگی مفرط جسمی، نقرس، التهاب مهره‌ها و ستون فقرات تشکیل می‌دهند.

در آمریکا نیز مردم به چشمه‌های آب معدنی، اقامتگاه‌های مجاور دریا مسافرت می‌کردند.

قدیمی‌ترین منطقه چشمه‌های آب گرم آمریکا ساراتوگاست که از حدود ۲۰۰ سال پیش به صورت

یک منطقه تجاری در این زمینه با ارائه تسهیلات اقامتی و پذیرایی مناسب، فعال شده است.

همچنین می‌توان به چشمه‌های آب‌معدنی نزدیک ایالات فیلادلفیا و ویرجینیا اشاره کرد.

برای حداکثر کردن مطلوبیت سفر، تسهیلاتی از قبیل کتابخانه، تماشاخانه، تالار موسیقی و

زمین‌های بازی برای مفرح کردن اوقات گردشگران ایجاد شده است.

به طوری‌که امروزه مردم نه فقط برای آب‌درمانی بلکه به قصد استفاده از انواع سرگرمی‌های اجتماعی به این مناطق سفر می‌کنند.

گردشگری سلامت در ایران

گردشگری سلامت در ایران با وجود کیفیت بالای خدمات درمانی و قیمت ارزان، به علت نبود تبلیغات مناسب

هنوز جایگاه خود را در بازار نیافته است و گام‌های نخست را طی می‌کند.

در حالی‌که دولت بر اساس برنامه‌ریزی‌های خود باید تا پایان برنامه چهارم توسعه ۳۰ درصد

از نیازهای درمانی کشور را از طریق صدور کالا، خدمات پزشکی و توریسم درمانی فراهم کند.

دراین میان ایران رقبای مهمی نیز در منطقه دارد. از جمله رقبای مهم ایران در حوزه خلیج‌فارس می‌توان اردن و دبی را نام برد.

کشور اردن سالانه ۵۰۰ میلیون دلار درآمد ارزی از توریسم درمانی دارد.

دبی از چند سال پیش شهرهای سلامت را راه‌اندازی کرده و با برخی از دانشگاه‌های معتبر دنیا برای توسعه این مراکز قرارداد بسته است.

اما این آغاز راه است. طبق استراتژی‌های تعریف شده که قرار است اعتباری برابر با ۱۶ میلیارد

درهم دبی به بخش توریسم درمانی اختصاص یابد. دبی می‌کوشد هسته قدرتمندی برای ارتقای این بخش ایجاد کند.

این طرح شامل تقویت شبکه‌های موجود تسهیلات درمان و سلامت و نیز ایجاد زیر ساخت‌های

مدرن و مرکز معتبر و بزرگی از متخصصان سلامت ومهارت‌های درمانی با اعتبار توریستی در دبی است.

طبق این طرح، قرار است ضمن برقراری ارتباط با بازارهای گسترده جهانی و تحقیق در باره نخستین

اقدامات در راستای طرح استراتژیک دبی ۲۰۱۵ ، با مسیریابی و طرح عملی برای توسعه، مراحل آغازین این طرح عملی شود.

توریسم پزشکی در سال ۲۰۱۰ درآمدی بالغ بر ۷ میلیارد درهم برای امارات داشته است.

ایران در سال ۸۳ تقریبا ۱۲ هزار بیمار خارجی پذیرش کرده است که این میزان در سال ۸۴ به ۱۷ هزار و پانصد نفر رسید

ولی متاسفانه آمار قابل استناد از درآمدهای حاصل از جذب توریسم درمانی در سال‌های اخیر در ایران وجود ندارد.

با این حال چالش اصلی فراروری گردشگری درمانی ایران، نبود مدیریت یکپارچه در این حوزه است و از

آن‌جایی که چنین ایده‌ای در ایران تقریبا نو تلقی می‌شود، به نظر می‌رسد تهیه طرحی که به این مسئله

به طور همه جانبه بپردازد و نیز تجارب کشورهای دیگر در این خصوص را مطالعه کند، به سیاست

گذاران کمک خواهد کرد تا برای جذب توریسم پزشکی با رویکردی علمی و بومی قدم بردارند

جاذبه ها و امتیازات ایران برای توریسم درمانی

یکی از جاذبه ها و امتیازات ایران برای توریسم درمانی در حوزه آب درمانی است،

به طوری که در حال حاضر بیش از ۱۰۰۰ چشمه آب معدنی شناسایی شده است .

قیمت ارزان خدمات پزشکی به نسبت دیگر کشورهای منطقه از جمله دیگر مزایای ایران

برای فعالیت در حوزه توریسم درمانی محسوب شده است. اما; به دلیل نبود نظام جامع و

هماهنگ توریسم درمانی کشور و باتوجه به اینکه این بیمارستان ها درحال حاضر موظف نیستند

تعداد بیماران خود را به وزارت بهداشت گزارش کنند، آمار دقیقی از بیماران خارجی که در ایران درمان می شوند، وجود ندارد.

آمار دقیقی از کسانی که به قصد معالجه یا استفاده از مراکزی مانند مراکز آب درمانی به ایران سفر می کنند نیز وجود ندارد،

اما به گفته مسوولان معمولا سالانه ۲۰ هزار گردشگر از اتباع حاشیه خلیج فارس و عراق،

به قصد درمان به شهرهای مختلف ایران سفر می کنند . درمان بیماری هایی نظیر ناباروری،

جراحی پلاستیک و زیبایی و همچنین کاشت دندان و جراحی لثه، مهمترین جاذبه های درمانی

ایران برای خارجی ها است و اکثر مراجعه کنندگان به مراکز درمانی ایران از کشورهای منطقه هستند . 

وجود چند سازمان تصمیم گیر درباره توریسم درمانی، ضرورت ایجاد یک ساختار و

نظام جامع برای توریسم درمانی را ضروری می کند . هر یک از دستگاه های دست اندرکار

در این موضوع دیدگاه ها و مطالباتی دارند که نبود یک نظام جامع برخی از این دیدگاه ها را دچار تعارض می کند .

یکی دیگر از تسهیلات موردنیاز برای افرادی که برای درمان به کشور سفر می کنند،

داشتن ویزای درمان است تا بتوانند بدون طی تشریفات وارد کشور شوند.

از سوی دیگر وضع قوانین مشخص، نظارت دستگاه های مسوول بر امر توریسم درمانی کشور و

پاسخگویی دستگاه های رسمی در قبال این موضوع را تسهیل می کند .

با وجود این قوانین مشخص، بیمارستان ها موظف به ارائه آمار بیماران خارجی خود می شوند و

وجود این آمار برنامه ریزی را برای دستگاه های مسوول امکان پذیر می کند .

ایجاد تسهیلاتی که بیماران بتوانند دوران نقاهت پس از بیماری خود را به گردش در ایران بپردازند

نیز از جمله مواردی است که نیاز به هماهنگی دستگاههای مسوول و ساخت مکان ها و مجتمع های خاص دارد .

علاوه بر نیازهای مورد اشاره، مراکز آب درمانی و چشمه های آب گرم طبیعی کشور نیز

جهت جذب توریست نیاز به سرمایه گذاری های ویژه ای دارند زیرا این چشمه ها با وضعیت فعلی نمی توانند موفقیت چندانی در جذب گردد

.

بحث و نتیجه گیری

صنعت گردشگری دامنه ای وسیع دارد و از بخش های متنوعی تشکیل شده است که

یکی از مهمترین بخش های صنعت گردشگری سلامت و توریسم درمانی است.

امروزه وجود پتانسیل های عظیم تاریخی و حتی طبیعی  در ایران این کشور را به یکی از جذاب ترین مناطق گردشگری دنیا بدل کرده است.

اکثر افراد پزشکان ایرانی را در دنیا قابل اعتماد دانستند و ورود این گونه توریست ه

را در ارتقاء سطح دانش پزشکان ایرانی موثر دانستند و معتقد بودند که این امر به بهبود

وضع درمانی در شهر های مختلف کمک می کند در واق می توان گفت این استعداد بالقوه

درکادر پزشکی ما وجود دارد  و می توان با رونق توریسم پزشکی از خروج پزشکان ایرانی جلوگیری کرد.

درصد قابل توجهی از افراد ایران را مرکزی با توانائی تبدیل به قطب توریسم پزشکی در اغلب رشته ها

می دانند و می توان با بالا بردن کارایی ها ایران را یکی از قطب های مهم پزشکی در منطقه تبدیل کرد.