روانشناسی صنعتی وسازمانی یک رشته میان رشته ای است، که مبانی اساسی خود را از دانش روانشناسی و اصول مدیریتی می گیرد و به عنوان یک رشته مستقل بیش از ۲۰ سال است که در دانشگاه های کشور تدریس می گردد، با این حال این رشته یکی از گرایش های جدید و اصلی روانشناسی محسوب می شود.
سایر گرایش های مهم روانشناسی که در دانشگا ه های تدریس می گردد، شامل؛ روانشناسی عمومی، روانشناسی بالینی و روانشناسی کودکان استثنایی. برای پذیرفته شدن در مقطع لیسانس برای رشته ی علوم تجربی رتبه زیر ۵ هزار و برای رشته ریاضی زیر ۱۵ هزار احتمال قبولی خواهند داشت و هر ساله این میزان کاهش پیدا می کند.
از نظر محتوایی این رشته مشابه با دروس مدیریت و همچنین دروس روانشناسی است از این رو داوطلبانی که به رشته های مدیریت علاقه دارند و هم به مبانی روانشناسی، جذب این گرایش تحصیلی می شوند. به طور میانگین دانشجویانی که در هر دو دانشگاه پذیرفته می شوند، هر ساله ۶۰ تا ۷۰ نفر می باشند.
به طور کلی این رشته، سن و سابقه زیادی در کشور و همچنین در خارج از ایران ندارد و جز یکی از رشته های نو در دانشگاه هاست. با این حال با توجه به چشم انداز و کاربرد تاثیر گذار این رشته بر مشاغل و نیاز به آن در کشور، روند رو به رشدی در نحوه و توان آموزشی در کلاس های درس دانشگاه ها مشاهده می گردد )
ادامه تحصیل و تحصیلات تکمیلی:
مقطع کارشناسی ارشد این رشته هم در دانشگاه های دولتی( اهواز- اصفهان) و هم دانشگاه های آزاد
( خوراسگان- مرودشت) بیش از ۵ سال دایر می باشد، برای مقطع دکتری هنوز دانشگاهی به طور رسمی معرفی نشده است، ولی به زودی این مقطع نیز راه اندازی خواهد شد و دانشجویان می توانند در این رشته تا مقطع دکتری ادامه تحصیل دهند.
هرساله حدود ۲۰ نفر به صورت پذیرش از طریق سازمان سنجش برای ادامه تحصیل در مقطع کارشناسی ارشد در دانشگاه های دولتی، مجاز به انتخاب رشته می شوند، که حدود ۷ نفر در دانشگاه اصفهان و ۱۳ نفر در دانشگاه اهواز پذیرفته خواهند شد.
هر یک از دانشگاه های آزاد( خوراسگان و مرو دشت ) نیز هر ساله، ۲۰ نفر را در مقطع کارشناسی ارشد، پذیرش می کنند.
شرایط کاری و شغل:
از نظر شرایط کاری، دانشجویانی که توانمندی ها و دانش بالایی داشته باشند، به راحتی مشغول به کار می گردند. اما از آنجایی که این رشته در بسیاری از سازمان ها و مراکز شغلی شناخته شده نیست و مدیران و موسسات از کاربرد و وجود این رشته بی اطلاع هستند، استخدام در سازمان ها و ادارات به صورت رسمی بسیار مشکل می باشد و متاسفانه دیده می شود که بسیاری از زمینه های کاری مربوط به این رشته، توسط رشته های مشابه مانند، رشته های مدیریت و یا روانشناسان بالینی انجام می گردد. ب
ا این حال سازمان های بزرگی مانند، سازمان فولاد و یا شرکت نفت، گاهاً از متخصصان این رشته بهره می گیرند.
زمینه های شغلی این رشته:
آموزش کارکنان در سازمان ها ·
شناسایی مشاغل و کمک به شناخت مشاغل در سازمان ·
انجام طرح های ارزیابی عملکرد کارکنان در سازمان ·
کمک به استخدام و کارمند یابی در سازمان ها ·
بررسی شرایط کاری مشاغل و کمک به بهبود محیط کار کارکنان ·
بررسی وتشخیص میزان رضایت کارکنان یک سازمان از شغل خود ·
بررسی و سنجش میزان بهره وری در یک سازمان ·
مشاور داخلی سازمان ·
روانشناس سازمانی ·
تشخیص عواملی که مخل انجام کارها در سازمان می شوند ·
برگزار کننده دوره های آموزشی و کارگاه های آموزشی برای کارکنان ·
کمک به مدیریت سازمان برای اداره بهتر سازمان ·
مشاوره در زمینه تبلیغات و …
دروس و مبانی:
دروس و مبانی اساسی این رشته که در دانشگاه ها تدریس می گردد را می توان در ۴ بخش کلی معرفی:
۱- دروس و مبانی مدیریتی: نظریات وتئوری های مدیریتی، امور استخدامی و مدیریت منابع انسانی، بالندگی سازمانی، عملکرد و ارزیابی عملکرد، آموزش نیروی انسانی.
۲- دروس و مبانی روانشناسی: مبانی نگرش و تغییر نگرشها، انگیزش وهیجان، روانشناسی شخصیت، اصول آسیب شناسی روانی، مبانی روانشناسی عمومی، روانشناسی یادگیری، روانشناسی رشد، روانشناسی تربیتی، روانشناسی مرضی کودک، احساس و ادراک، روانشناسی فیزیولوژیک، بهداشت روانی، تاریخچه و مکاتب روانشناسی.
۳- دروس مشترک (روانشناسی – مدیریت): رفتار سازمانی، انگیزش شغلی، نگرش های شغلی، مشاوره شغلی، کاربرد آزمون های روانی وشغلی، بهداشت روانی در محیط کار.
۴- دروس مستقل : روانشناسی اجتماعی، روانشناسی مهندسی، مبانی جامعه شناسی، روانسنجی، آمار و روش تحقیق.
خارج از کشور:
در خارج از کشور این رشته با عنوان روانشناسی صنعتی وسازمانی
(Industrial & Organizational psychology ) در کشور آمریکا و در کشور های اروپایی با عنوان روانشناسی کار (Work Spychology)و به عنوان یک رشته کاربردی شناخته شده است.
مطالعه علمی کارکنان، تحلیل مهارت های شغلی، ارزیابی آموزش های ضمن خدمت، بهبود محیط کار و روابط انسانی در سازمان ها و محیط های کار؛ نمونه ای از فعالیت های کارشناسان این رشته است. دیگر زمینه های فعالیت این رشته، کاربرد نظریه های و روش های روانشناختی جهت شناخت و حل مشکلات صنعتی وسازمانی مرتبط با فرد، همکاران فرد، مشاغل، ماشین ها، اعمال و نظایر آن.
روانشناسان فعال در این زمینه تلاش می کنند روشهای انتخاب کارکنان و روش های کار بهبود پیدا کند و ضمن سود آور بودن، جو و فرهنگ سازمان های گوناگون نیز به صورت محیط های شادی آور در آیند._منبع( روانشناسی کار، دکتر ساعتچی) علاوه بر رشته روانشناسی صنعتی وسازمانی در خارج از کشور، روانشناسی مدیریت، روانشناسی تبلیغات، روانشناسی کارکنان، روانشناسی مصرف کننده، روانشناسی بهره وری وجود دارند که با توجه به عنوان های آن ها فعالیت های تخصصی خود را در همان زمینه ای انجام می دهند.
اما در کشور به ظاهر تمامی این وظایف به عهده روانشناسی صنعتی وسازمانی گذاشته شده است. زمینه های کاربردی وتعاریف کلی این رشته های تحصیلی تفاوت هایی اساسی با یکدیگر دارند، برای مطالعه بیشتر به کتاب روانشناسی کار دکتر محمود ساعتچی مراجعه کنید)
سایر رشته های مرتبط با این رشته (دانشگاه های داخل کشور):
روانشناسی اجتماعی
روانشناسی مهندسی یا ارگونومی
مدیریت
MBA
مشاوره شغلی
بهداشت محیط
برخی از موضوعات پژوهشی در این زمینه:
بررسی میزان رضایت شغلی کارکنان سازمان ها و صنایع بررسی عوامل موثر بر رضایت شغلی کارکنان بررسی عوامل موثر بر میزان استرس کارکنان مشاغل بررسی علل بروز حوادث شغلی بررسی عوامل انگیزش به کار چه چیزی میزان تعهد شغلی را افزایش می دهد؟ چه افرادی برای چه مشاغلی مناسب هستند؟ تاثیر محیط نشاط آور بر میزان عملکرد کارکنان تاثیر موسیقی بر افزایش تولید خط تولید چگونه است؟ عواملی که موجب تعارض میان نقش فرد در شغل و نقش وی در خانواده خود می شوند چیست؟ سازمان های خصوصی تمایل دارند که چه افرادی را بیشتر استخدام کنند. آیا انجام فعالیت های شغلی به صورت گروهی مفید تر است یا به صورت وظایف فردی. کارکنان دوست دارند که مدیران آنها چگونه رفتار کنند؟ چه نوع شخصیت های بیشتر در سمت های مدیریتی موفق تر هستند؟ چرا شرکت هات داگ با بهره گیری از کارکنان معلول موفقیت بیشتری بدست آورد؟ افراد بیشتر چه مشاغلی را دوست دارند؟ چطور می توان کارمندان شرکت های دولتی را نسبت به شغلشان راضی تر کرد؟ چه محیط های شغلی مناسب افراد درونگراست؟ چه کسانی را استخدام کنیم؟ دلایل کار نکردن و اعتصاب کارگران چیست؟
در خارج از کشور این رشته با عنوان روانشناسی صنعتی وسازمانی
(Industrial & Organizational psychology ) در کشور آمریکا و در کشور های اروپایی با عنوان روانشناسی کار (Work Spychology)و به عنوان یک رشته کاربردی شناخته شده است.
مطالعه علمی کارکنان، تحلیل مهارت های شغلی، ارزیابی آموزش های ضمن خدمت، بهبود محیط کار و روابط انسانی در سازمان ها و محیط های کار؛ نمونه ای از فعالیت های کارشناسان این رشته است. دیگر زمینه های فعالیت این رشته، کاربرد نظریه های و روش های روانشناختی جهت شناخت و حل مشکلات صنعتی وسازمانی مرتبط با فرد، همکاران فرد، مشاغل، ماشین ها، اعمال و نظایر آن.
روانشناسان فعال در این زمینه تلاش می کنند روشهای انتخاب کارکنان و روش های کار بهبود پیدا کند و ضمن سود آور بودن، جو و فرهنگ سازمان های گوناگون نیز به صورت محیط های شادی آور در آیند._منبع( روانشناسی کار، دکتر ساعتچی) علاوه بر رشته روانشناسی صنعتی وسازمانی در خارج از کشور، روانشناسی مدیریت، روانشناسی تبلیغات، روانشناسی کارکنان، روانشناسی مصرف کننده، روانشناسی بهره وری وجود دارند که با توجه به عنوان های آن ها فعالیت های تخصصی خود را در همان زمینه ای انجام می دهند.
روانشناسی مهندسی یا ارگونومی
مدیریت
MBA
مشاوره شغلی
بهداشت محیط
بررسی میزان رضایت شغلی کارکنان سازمان ها و صنایع بررسی عوامل موثر بر رضایت شغلی کارکنان بررسی عوامل موثر بر میزان استرس کارکنان مشاغل بررسی علل بروز حوادث شغلی بررسی عوامل انگیزش به کار چه چیزی میزان تعهد شغلی را افزایش می دهد؟ چه افرادی برای چه مشاغلی مناسب هستند؟ تاثیر محیط نشاط آور بر میزان عملکرد کارکنان تاثیر موسیقی بر افزایش تولید خط تولید چگونه است؟ عواملی که موجب تعارض میان نقش فرد در شغل و نقش وی در خانواده خود می شوند چیست؟ سازمان های خصوصی تمایل دارند که چه افرادی را بیشتر استخدام کنند. آیا انجام فعالیت های شغلی به صورت گروهی مفید تر است یا به صورت وظایف فردی. کارکنان دوست دارند که مدیران آنها چگونه رفتار کنند؟ چه نوع شخصیت های بیشتر در سمت های مدیریتی موفق تر هستند؟ چرا شرکت هات داگ با بهره گیری از کارکنان معلول موفقیت بیشتری بدست آورد؟ افراد بیشتر چه مشاغلی را دوست دارند؟ چطور می توان کارمندان شرکت های دولتی را نسبت به شغلشان راضی تر کرد؟ چه محیط های شغلی مناسب افراد درونگراست؟ چه کسانی را استخدام کنیم؟ دلایل کار نکردن و اعتصاب کارگران چیست؟