كودهای شیمیایی؛ قاتلان خاموش

پردیس فناوری کیش_طرح مشاوره متخصصین صنعت و مدیریت_دپارتمان محیط زیست

از سلامت غذایی همواره به عنوان یكی از شاخص های توسعه یاد می شود و

برای پیشبرد این شاخص تلاش های مختلفی صورت گرفته است.

اما در این میان استفاده ی بی رویه از كودهای شیمیایی در بخش كشاورزی

موجب شده موجی از نگرانی درباره ی سلامت غذایی در جامعه شكل گیرد.

هر چند كه كشاورزی و تولید محصولات آن بدون استفاده از كود شیمیایی امكان پذیر نیست،

ولی مصرف بی رویه ی این نوع كودها به یك نگرانی در میان كارشناسان كشاورزی و غذایی تبدیل شده است.

در این زمینه چندی پیش «سعید سلیمانی» رییس زراعت سازمان جهاد كشاورزی استان آذربایجان شرقی اعلام كرد:

در نتیجه ی استفاده بی رویه از كودهای شیمیایی در یك دهه ی گذشته، تنها ۱۸ درصد از زمین های زراعی

ایران سالم مانده و این امر موجب شده كه هر فرد ایرانی سالیانه نیم كیلوگرم «سم» مصرف كند.

بر اساس آمارهای اعلام شده از سوی سلیمانی، میزان استفاده از كودهای شیمیایی

در یك دهه ی گذشته از ۲٫۵ میلیون به ۶٫۵ میلیون تُن افزایش پیدا كرده است.

«رضا عزتیان» رییس اداره ی خدمات بهداشت حرفه یی و مشاغل خاص وزارت بهداشت در گفت و گو

با گروه پژوهش های خبری ایرنا با اشاره به مواد افزودنی در كودهای شیمیایی، گفت:

این كودها آنچنان كه از نامشان پیداست تركیبی از مواد مختلف شیمیایی هستند كه مصرف زیاد آن هم

برای آب و خاك و هم برای موجودات زنده یی كه از این دو منبع تغذیه می كنند، خطرناك است.

«امید فراز» كارشناس كشاورزی نیز در گفت و گو با پژوهشگر ایرنا با اشاره به مصرف بی رویه ی

كودهای شیمیایی در سال های گذشته، گفت: این روند هنوز ادامه دارد و

این می تواند آسیبی جدی به آب، خاك و سلامت غذایی انسان وارد كند.

چرا مصرف كود شیمیایی مضر است؟

یكی از مهمترین آسیب های استفاده ی بی رویه از كود و مواد شیمیایی در بخش كشاورزی، آلودگی های زیست محیطی است

كه در قالب آلودگی آب های زیر زمینی و خاك نمایان می شود.

تركیب مواد شیمیایی موجود در برخی از كودها با جذب شدن در ریشه ی گیاه و عمق خاك،

موجب مشكلات و بیماری های مختلفی در مصرف كنندگان محصولات كشاورزی می شود.

یكی دیگر از مهمترین آسیب های استفاده ی غیر كارشناسی از كودهای شیمیایی آلودگی خاك است،

برخی از كارشناسان بر این باورند كه تركیب های سمی كودهای شیمیایی در حدود نیم سده در خاك باقی می مانند

و این باعث می شود این مواد از طریق خاك یا آب به محصولات كشاورزی ورود پیدا كنند.

در این زمینه عزتیان رییس اداره ی خدمات بهداشت حرفه یی و مشاغل خاص وزارت بهداشت بر این باور است

كه مواد تركیبی در كودهای شیمیایی تعادل خاك را بر هم می زند و با نفوذ به آن، برای مدت های

طولانی تمامی زنجیره های زیستی وابسته به خاك را آلوده می كند.

فراز كارشناس كشاورزی نیز در این زمینه نظری نزدیك به عزتیان دارد؛

وی در ادامه ی گفت و گو با پژوهشگر ایرنا گفت: اگر روند فرسایش های خاك و بیماری هایی را كه در یك سده ی گذشته شایع شده اند،

بررسی كنیم متوجه خواهیم شد كه استفاده از كودهای شیمیایی، عامل اصلی این دو مشكل بوده است.

آلودگی آب های زیرزمینی یكی دیگر از پیامدهای استفاده ی بی رویه از كودهای شیمیایی است؛

«نیتراتی» كه به صورت كود وارد زمین می‌شود، می‌تواند وارد آب‌های زیرزمینی كه منبع تامین آب شرب روستایی و شهر‌ها است،

بشود و از این راه وارد بدن انسان و دیگر موجودات زنده شود.

بسیاری از كارشناسان كود حیوانی را به عنوان جانشینی مناسب برای كود شیمیایی در نظر گرفته اند؛

اما این نوع كود نیز بدون ضرر نیست؛ زیرا اگر كود حیوانی بدون رعایت استانداردهای لازم تولید شود

یا به صورت غیراصولی از فاضلاب ها كه احتمال آلودگی آنها زیاد است، گرفته شود،

احتمال ابتلا به بیمارهای مختلف از جمله بیماری «كیست هیداتیك» در مصرف كننده بالا می رود.

«خسرو سلجوقی» از كارشناسان حوزه ی كشاورزی چندی پیش در این زمینه یادآور شده بود

كه در آمریكا استفاده از كودهای گاوی به عنوان یكی از انواع كود ارگانیك ممنوع شده است

زیرا نیترات موجود در این كودها وارد آب‌های زیر‌زمینی می‌شود.

كارشناسان معتقدند استفاده ی بی رویه از كودهای شیمیایی موجب ابتلا به بیماری‌های پاركینسون،

پوكی استخوان، بروز بیماری‌های ژنتیكی، تولد نوزادان كم وزن، افزایش سقط جنین و اختلالات هورمونی می شود.

افزون بر بیماری های یاد شده، سرطان دستگاه گوارش یكی از مهمترین عوارض استفاده ی زیاد از كودهای شیمیایی در بخش كشاورزی است.

عزتیان با اشاره به نظر كارشناسان درباره سرطان زا بودن تركیب موجود كودهای شیمیایی، گفت:

هر چند كه آمارهای مستندی در این زمینه وجود ندارد ولی سخن كارشناسان كشاورزی و بهداشت می تواند

تایید كننده ی آسیب های كود شیمیایی برای سلامت انسان باشد.

وی افزود: از آنجا كه وظیفه ی ما حفظ منابع برای نسل های آینده است استفاده ی بی رویه از كودهای شیمیایی

موجب می شود این منابع تخریب بشود و نسل آینده در تنگنا قرار گیرد.

راهكار چیست؟

افزایش بی رویه ی استفاده از سم های مختلف و كودهای شیمیایی در سال های اخیر به یك تهدید جدی

برای آب، خاك و سلامت غذایی تبدیل شده است و لازم است در این زمینه مسوولان و كارشناسان كشاورزی

با برنامه های مناسب، فرهنگ استفاده ی صحیح از این مواد را در مردم رواج دهند.

از آنجا كه كشاورزی در بیشتر مناطق بر پایه ی كاشت، داشت و برداشت سنتی است،

این تفكر در میان كشاورزان ما رواج پیدا كرده است كه استفاده ی زیاد از كودهای شیمیایی موجب افزایش محصول می شود.

لازم است در این زمینه دولت و مسوولان بخش كشاورزی با برگزاری كلاس های آموزشی و استفاده از نخبگان محلی

كه توانایی اقناع كشاورزان سنتی را دارند، آسیب های این مواد مضر را برای آنها تشریح كنند.

یكی از مهمترین آموزش هایی كه باید به كشاورزان ما در راستای كاهش

مصرف كودهای شیمیایی داده شود جایگزینی كیفیت محصول به جای كمیت آن است.

رضا عزتیان با اشاره به نقش مهم آموزش برای كشاورزان گفت:

یكی از آموزش هایی كه باید به كشاورزان داده شود ارایه ی روش های نوین كشاورزی است؛

زیرا بخش كشاورزی ما هنوز به شكل سنتی فعالیت می كند.

وی در پاسخ به پرسشی در این زمینه كه چرا تا امروز این آموزش ها داده نشده است،

گفت: از آنجا كه درآمد قشر زیادی از جامعه ی ما از طریق كشاورزی تامین می شود،

برای این قشر كمیت مهم است نه كیفیت و این خود موجب می شود آموزش كمتر در شیوه ی كشاورزی آنها تاثیر داشته باشد.

اما امید فراز در این زمینه باور دارد كه ما باید با تولید میوه های ارگانیك، رشد كمی كشاورزی را به رشد كیفی تبدیل كنیم.

وی در این زمینه به پژوهشگر ایرنا گفت: ما باید بازارچه یی برای فروش میوه و محصول كشاورزی بدون استفاده

از سم و كود شیمیایی (تولید میوه ی ارگانیك) راه اندازی كنیم تا فرهنگ خرید این محصولات در كشور رواج پیدا كند.

از دیگر راهكارها برای جلوگیری از مصرف بی رویه ی كود شیمیایی و آسیب های آن،

استفاده از مواد نوین و كودهای جانشین است؛ كود بیولوژیكی «ورمی كمپوست» یكی از این جانشین ها است كه می تواند

آسیب های كود شیمیایی را به صورت چشمگیری كاهش دهد.

استفاده از این كود و كرم‌هایی كه زباله را به كودهای مناسب برای كشاورزی تبدیل می‌كنند، بهترین جایگزین كودهای شیمیایی است

كه هم نیترات، ‌كادمیم، ‌ارسنیك و سایر تركیبات سمی كودها را ندارد و هم می‌تواند مصرف آب را پایین بیاورد.

در این زمینه عزتیان بر این باور است كه جانشین كردن كودهای بیولوژیكی به جای كود شیمیایی نمی تواند

راه حلی برای كاهش آسیب های كود شیمیایی باشد زیرا آنچه باعث آسیب به محیط زیست و سلامت انسان ها است

استفاده ی نادرست از كودها است نه تركیب آنها.

اما امید فراز، نظری بر خلاف عزتیان دارد، وی بر این باور است كه كودهای بیولوژیكی می توانند

جانشین خوبی برای كود شیمیایی باشند زیرا آن كودها افزون بر اینكه آسیب كودهای شیمیایی را ندارند

موجب می شوند در مصرف آب كشاورزی نیز صرفه جویی شود.

نظارت بر مواد موجود در كودهای شیمیایی یكی دیگر از راهكارها برای جلوگیری از آسیب های این تقویت كننده در بخش كشاورزی است؛

از آنجا كه این كودها از مواد مختلف سمی فراوانی تشكیل شده اند باید میزان استفاده از این مواد و مجاز بودن آنها در آزمایشگاه ها مورد بررسی قرار گیرد.

عوارض وحشتناک کودهای شیمیایی بر بدن!

ابتلا به سرطان تنها یکی از عوارض استفاده بی رویه از کودهای شیمیایی است !

به گزارش سلامت نیوز، یک متخصص تغذیه و رژیم درمانی با بیان اینکه چندی پیش عده ای از افراد به

دلیل استفاده از صیفی جاتی که قبل از تمام شدن دوره کارنس به بازار عرضه شده بودند دچار فلج حنجره شده اند،

نسبت به عوارض خطرناک استفاده بی رویه از کودهای شیمیایی در محصولات کشاورزی هشدار داد.
دکتر ضیاءالدین مظهری گفت: «متاسفانه استفاده نا به جا از کودهای ازته و نیتراته برای افزایش بهره وری زمین باعث شده

که بافت طبیعی مواد غذایی بسیار درهم ریخته شود. اصولا نیترات هایی که به صورت کود وارد زمین می شود

می تواند وارد آب های زیرزمینی (که اغلب آب شرب روستایی و شهرها را تامین می کند) شده که

باعث افزایش سطح نیترات آن می شود در نتیجه موجب افزایش تشکیل نیتروزامین که ماده ای سرطان زا است

می شود و حتی چنین آب هایی برای شرب و یا تهیه غذای نوزادان و خردسالان منع مصرف دارد و مناسب تغذیه کودکان زیر یکسال نیست.»

عدم تجزیه کودها در محصولات کشاورزی و انتقال به مصرف کننده
وی ادامه داد:« علاوه بر این مسئله کودهای شیمیایی و یا آفت کش هایی که نیمه عمر طولانی تری دارند

در صورتی که در زمان عرضه محصولات به بازار، سموم به کار برده شده تجزیه و بی اثر نشده باشند،

می توانند به طور ثانویه به مصرف کنندگان انتقال پیدا کرده و سلامتی و نشاط آنها را تحت تاثیر قرار دهند.

کما اینکه چندی پیش گزارش شده بود در حوالی کرمانشاه به علت استفاده نابجا از سموم غیراستاندارد

برای دفع آفات صیفی جات خصوصا خیار که آثاری از سم بر روی پوست

خیار باقیمانده بود تعدادی از افراد مصرف کننده را دچار فلج حنجره نموده بود.»
این متخصص تغذیه افزود: «حتی بعضی از آلودگی های میکروبی ناشی از بکارگیری کودهای طبیعی مختلف نیز می توانند

آلودگی های خطرناکی را به مصرف کنندگان تولیدات کشاورزی سرایت بدهند که نمونه بارز آن مرگ و میرهایی بود

که در سال گذشته در کشورهای اروپایی و امریکایی از طریق مصرف صیفی جات آلوده به ایکولای رخ داده بود.»

آلودگی بافت مواد غذایی به سموم با هیچ ترفندی از بین رفتنی نیست
این متخصص تغذیه خاطرنشان کرد: « ما می توانیم با شستن و یا حرارت دادن مواد غذایی،

بعضی از آلودگی ها را از بین ببریم ولی ترکیباتی که در بافت مواد غذایی و یا مواد حیوانی است

با هیچ ترفندی قابل از بین بردن نیست خصوصا سبزیجاتی که ریشه ای هستند بیشتر در معرض تراکم این مواد هستند.»
وی گفت: « در گذشته دغدغه خاطر متخصصین تغذیه آبیاری صیفی جات و سبزیجات با آب فاضلاب ها بود.

علیرغم اینکه آبیاری با فاضلاب ها موجب جذب مواد مغذی زیاد به خاک و رشد گسترده گیاهان می شود

ولی به دلیل اینکه در فاضلاب ها مواد شیمیایی و فلزات سنگین فراوانی مانند سرب و جیوه وکادمیوم وجود دارد

که از طریق آوندهای چوبی و آبکش جذب شده و به بافت های گیاهان رسوخ می نمایند که به هیچ وجه و از هیچ طریق برطرف شدنی نیست.»

دکتر مظهری افزود: «خوشبختانه با اقدامات به موقع مسئولین بهداشتی کشور این روش آبیاری سبزیجات

و صیفی جات تحت کنترل درآورده شده و مقدار وقوع آن بسیار کاهش یافته است.

نکته قابل تاکید این است که آنچه که در بافت گیاهان و میوه ها و حیوانات رسوخ می یابند

با هیچ عواملی قابل رفع نمی باشند، و نه با پختن و نه با شستن.»

عوارض وحشتناک کودهای شیمیایی بر بدن مصرف کنندگان
وی با بیان اینکه ابتلا به سرطان تنها یکی از عوارض استفاده بی رویه از کودهای شیمیایی است هشدار داد:

«حساسیت های پوستی و مختل شدن سیستم ایمنی بدن و ابتلا به بیماری های خودایمنی

نظیر ام اس و دیابت های زودرس وابسته به انسولین نیز از دیگر عوارض استفاده بی رویه از کودهای شیمیایی است.

سیستم ایمنی بدن تحت تاثیر رادیکال های آزادی که از طریق سموم و آفت کش ها

و کودهای مختلف وارد بدن می شود گاهی چنان سردرگم می شود که خود سیستم ایمنی که باید

به بیگانه حمله کند و آنها را از پا درآورد تا سلامت وجود انسان حفظ شود

به اندام های بدن حمله می کند که در اصطلاح به آن بیماری خودایمنی گویند.»