لاک‌پُشت یا سنگ پشت جانداری خزنده، تخم‌گذار، و علف‌خوار است که بدنش در یک پوشش استخوانی قرار دارد و فقط سر، دست‌ها، پاها، و دمش از آن بیرون است و هرگاه احساس خطر کند دست‌وپای خود را به داخل آن می‌کشد و پنهان می‌شود.
لاک‌پشت‌ها برحسب محیط زیستی به چهار دسته تقسیم می‌شوند: ۱ – رودخانه‌ای. ۲ – دریایی. ۳ – خاکی. ۴ – بی‌لاکان که لاک در آنها از چندصد قطعه استخوان کوچک بوجود آمده و به‌طور ناقص رشد کرده‌اند.
نام‌های دیگر برای لاک‌پشت در فارسی عبارتند از سنگ‌پشت؛ خشک‌پشت؛ کاسه‌پشت؛ کَشَف؛ کشتوک؛ کَشَو؛ و باخه.
از نظر طبقه‌بندی زیست‌شناسی، لاک‌پشت به سرده‌ای (جنسی) از راستهٔ لاک پشت سانان (Testudines). تعلق دارد.
لاک‌پشت از جانورانی است که سالیان دراز عمر می‌کند و کمتر مریض می‌شود و می‌تواند برای مدت‌های مدید غذا نخورد، یک علت طول عمر و سلامتی او شاید به خاطر همین باشد که می‌تواند برای مدت طولانی غذا نخورد. لاک‌پشت حیوانی است گیاه‌خوار و به ندرت حشره می‌خورد. در بین گیاهان از هیچ چیز بیش از جوانه‌های نورس کاهو لذت نمی‌برد. لاک‌پشت حیوانی است اجتماعی و اغلب لاک‌پشت‌ها به صورت دسته جمعی یا جفت جفت به سر می‌برند. برای شناخت جنسیت لاک‌پشت کافی است به روپوشی که زیر شکم لاک‌پشت است نگاه کنید. اگر زیر شکم لاک‌پشت بیضی شکل و محدب بود، دلیل بر آن است که وی نر است ولی اگر زیر شکم لاک‌پشت پهن باشد دلیل بر ماده بودن آن است. لاک‌پشت‌ها جزو جانوران خون سرد هستند.
لاک‌پشت‌سانان از بی کماکان هستند، آب پرده دارانی با لاک استخوانی پشتی و لاک استخوانی شکمی هستند که کمربند اندام حرکتی آنها درون دنده‌هاست و دندان ندارند. برخی افراد فکر می‌کنند که لاک پشت به دلیل توان شنا در آب، دوزیست می‌باشد. بر خلاف تصور این أفراد، لاک پشت حیوانی خزنده است.
از ۲۴ خانواده متعلق به راسته سنگ‌پشت‌سانان امروزه تنها ۱۲ خانواده باقی مانده‌است که تقریباً ۲۵۰ گونه و ۸۰ جنس را شامل می‌شوند. این راسته به دو زیرراسته طبقه‌بندی می‌شود: زیرراسته کنار گردن(پلئورودیرا) و زیرراسته بعدی نهان گردن (کیریپتودیرا) نام دارد، این زیرراسته از نظر ژنتیکی و تعداد گونه‌ها از تنوع بیشتری برخوردار است. زیرراسته نهان‌گردن دارای ۱۱ خانواده، ۷۳ جنس و در حدود ۱۸۹ گونه است. از ۲۵۰ گونهٔ موجود لاک‌پشت برخی از آنها شدیداً در معرض انقراض قرار دارند.
سنگ پشت در فرهنگ ایرانی:
این موجود در فرهنگ ایرانی مقدس بود و به نام «زیری‌میاک» شناخته می‌شد که با «زیری‌میا» که اشاره به تازگی آب و شادابی سبزه دارد، مربوط می‌شود و بنابراین سنگ‌پشت را جانور آب تازه معرفی می‌کند و از این رو به «زیری مینگوره»(به معنی آسیب‌رسان به‌آب تازه) دگرگون شده و در برخی ترجمه‌های اوستایی این نام «خرامنده در سبزه» آمده است.
کالبدشناسی:
بیشتر بدن لاک‌پشت‌ها به‌وسیله یک استخوان یا صدف غضروفی حفاظت شده‌است که لاک نام دارد. این استخوان یا صدف از دنده های آنها مشتق شده‌است. صدف لاک‌پشت از صفحه‌های شاخی تشکیل شده‌است که استخوان را می‌پوشانند. ستون مهره‌ها، دنده‌ها و چند استخوان دیگر لاک‌پشت به سطح داخلی این لاک متصلند. همین باعث می‌شود که لاک‌پشت‌ها موجودات بسیار کندرو و سنگینی باشند.
لاک‌پشتی آنها را اصطلاحاً پشت لاک carapace و لاک شکمی را زیر لاک plastron می‌گویند. در بیشتر لاک‌پشت‌ها سطح بیرونی لاک آنها با فلس‌های زبر و تیزی پوشیده شده که سپرچهscute نامیده می‌شوند.
همهٔ لاک‌پشت‌ها آرواره‌های بدون دندان دارند و در اطراف این آرواره‌ها استخوان‌های تیزی برای خرد کردن غذا وجود دارد.
زاد و ولد:
لاک‌پشت‌ها بیشتر عمر خود را در دریا می‌گذرانند، ولی در فصل زاد و ولد برای جفت گیری آب‌های کم‌عمق می‌آیند، لاک‌پشت‌های ماده شب به ساحل می‌آیند و تخم‌گذاری می‌کنند. بیشتر آنها شب را به کندن چاله می‌گذرانند و تا ۲۰۰ تخم می‌گذارند. نه ماه طول می‌کشد تا بچه‌ها از تخم بیرون بیایند. آن وقت بچه لاک‌پشت‌ها از لانه بیرون می‌زنند و به طرف دریا می‌روند. بچه لاک‌پشت‌ها دشمنان زیادی دارند و انسان یکی از این دشمنان است. به همین دلیل خیلی از لاک‌پشت‌ها قبل از آنکه به سن تولید مثل برسند کشته می‌شوند.
مصرف خوراکی:
لاک پشت نرم کاسه گونه ای لاک پشت‌ها هستند که معمولاً در نواحی جنگل‌های استوایی و کشورهای جنوب شرقی آسیا همچون تایلند، ویتنام، کلمبیا و مالزی یافت می‌شوند. گوشت لاک پشت طعمی شبیه به گوشت خرگوش و مرغ دارد. علاوه بر گوشت، روغن لاک پشت نیز از آنها تهیه می‌شوند. به دلیل فواید و کاربردهای درمانی بسیاری که این لاک پشت‌ها دارند به صورت مداوم توسط انسان‌ها شکار می‌شوند.در دین اسلام گوشت لاک پشت حرام است.
پیشینه:
یکی از ویژگی‌های اولیه مهم در طبقه‌بندی گروه‌های مختلف موجودات تعداد قوس‌های حفره‌دار یا کمان‌های گیجگاهی (سیناپسی) است. خزندگان هم کمان (سیناپسید) که نیای اولیه پستانداران محسوب می‌شوند و امروزه منقرض شده‌اند همگی دارای یک جفت سوراخ گیجگاهی در قسمت جانبی سر خود بودند.
خزندگان دو کمان (دیاپسید) که جد خزندگان و پرندگان معاصر می‌باشند علاوه بر یک جفت سوراخ در ناحیه گیجگاهی، دارای یک جفت منفذ پشت گیجگاهی در عقب جمجمه خود می‌باشند. گروه سوم یعنی خزندگان بی کمان (آناپسید) که ناحیه گیجگاهی جمجمه آنها فاقد حفره است و تنها لاک‌پشت‌های معاصر از این گروه باقی مانده‌اند. فهم این تفاوت‌ها زمانی در (پارافیلتیک) خزندگان اهمیت پیدا می‌کند که لاک‌پشت‌ها تنها در برخی صفات عمومی از جمله: تخم پوسته‌دار آمنیونی، پوست فلس‌دار محکم، لقاح داخلی و برخی ویژگی‌های دیگر به خزندگان شباهت دارند، با این حال لاک پشت‌ها در مجموع گروه قدیمی از خزندگان محسوب می‌شوند که در اواخر پرمین از گروهی به نام پیش انجامگان (پروکولوفونیدها) جدا شده‌اند.
قدیمی‌ترین فسیل لاک پشت‌ها مربوط به ۲۰۰ میلیون سال پیش یعنی دوره ژوراسیک فوقانی است، محققان معتقدند که این گروه از جانوران تا به امروز تغییر خاصی نکرده‌اند. لاک‌پشت‌های امروزی که در راسته لاک‌پشت‌سانان (تستودین‌ها) قرار می‌گیرند همگی دارای یک صفحه سخت فوقانی به نام پشت‌لاک (کاراپاس) و یک صفحه تحتانی محکم به نام زیر لاک (پلاسترون) می‌باشند که اندام‌های داخلی را درون ساختاری جعبه‌مانند به نام لاک قرار داده‌است. لاک در این موجودات از به هم جوش خوردن دنده‌ها، مهره‌ها، عناصر استخوانی پوستی تشکیل شده‌است که روی آنها را صفحات سخت کراتینی موسوم به سپرچه می‌پوشاند، این صفحات کراتینی در لاک‌پشت‌های پشت‌چرمی مشاهده نمی‌شود و لاک آنها همانند سایر قسمت‌های بدن از چرمی ضخیم پوشیده شده‌است. از دیگر ویژگی‌های منحصر به فرد اعضای راسته لاک‌پشت‌سانان می‌توان به قرار گرفتن کمربندهای شانه‌ای و لگنی در داخل دنده‌ها اشاره کرد. آنها همچنین در آرواره‌های خود دندان ندارند بلکه صفحات شاخی همانند آنچه در منقار پرندگان دیده می‌شود کار دندان را انجام می‌دهند.
