مالیات بر در آمد               Income taxes           

مقدمه 

• اولین بار در جنگ با فرانسه در سال ۱۷۹۹ توسط دولت انگلستان وضع شده است.
• هدف اصلی دولت از وضع و اخذ مالیات ، تامین منابع برای مخارج دولت است.
• حسابداری مالیات بر درآمد نخستین بار در کشورهای آمریکا و انگلستان مطرح گردید.
• این استاندارد نحوه حسابداری مالیات بر درآمد شامل نحوه حسابداری پیامدهای مالیاتی جاری و آتی را مشخص می کند.

دامنه کاربرد

• این استاندارد برای حسابداری مالیات بر درآمد کاربرد دارد.
• این نوع مالیات شامل مالیات های داخلی و خارجی است که پایه محاسباتی آن درآمد مشمول مالیات است.
• این نوع مالیات شامل مالیات هایی مانند مالیاتهای تکلیفی است که توسط یک واحد فرعی ، وابسته یا مشارکت خاص از سهم واحد سرمایه گذار از سود تقسیمی کسر می شود.
• درآمد مشمول مالیات بیانگر یک رقم خالص یعنی درآمد منهای هزینه است نه یک رقم ناخالص. لذا مالیاتهایی که بر اساس این رقم تعیین می شود ، در دامنه کاربرد این استاندارد است و شامل مالیات بر فروش نمی باشد.

مبانی نظری

• -استاندارد ARB 23 در شال ۱۹۴۴ درباره مالیات بر درآمد
• – جایگزین شدن بیانیه شماره ۱۱ هیئت اصول حسابداری با ARB 23
• -انتشار بیانیه شماره ۹۶ در سال ۱۹۸۷ توسط FASB
• -انتشار بیانیه شماره ۱۰۹ در سال ۱۹۹۲ توسط FASB  که هم اکنون مبنای حسابداری مالیات بر درآمد است.
• -انتشار استاندارد مذکور در سال۱۹۷۹ با عنوان حسابداری مالیات بر درآمد و تجدید نظر در آن با عنوان مالیات بر درآمد در سال ۱۹۹۶ توسط IASB.

مبانی حسابداری 

سود حسابداری ( سود قبل از مالیات ) : درآمد منهای هزینه براساس استانداردهای حسابداری.

درآمد مشمول مالیات : درآمد منهای هزینه براساس قوانین مالیاتی.

مثال ۱) درآمد فروش ۱،۰۰۰،۰۰۰ ریال ، سود سپرده بانکی ۲۰۰،۰۰۰ ریال ، هزینه حقوق ۵۰۰،۰۰۰ ریال ، هزینه کاهش ارزش سرمایه گذاری ۳۰۰،۰۰۰ ریال :

۴۰۰،۰۰۰= ۳۰۰،۰۰۰ – ۵۰۰،۰۰۰ -۲۰۰،۰۰۰ + ۱،۰۰۰،۰۰۰ سود مشمول مالیات

۵۰۰،۰۰۰ = ۵۰۰،۰۰۰ – ۱،۰۰۰،۰۰۰ درآمد مشمول مالیات .

درآمد مشمول مالیات > سود مشمول مالیات

مالیات از حاصلضرب درآمد مشمول مالیات در نرخ مالیاتی ( ایران = ۲۵% ) محاسبه می گردد.

۱۲۵،۰۰۰ = ۲۵% * ۵۰۰،۰۰۰  مالیات پرداختنی ( طبق قانون مالیات )

اما طبق این استاندارد ، مالیات باید براساس استانداردهای حسابداری شناسائی شود یعنی

۱۰۰،۰۰۰= ۲۵% * ۴۰۰،۰۰۰ هزینه مالیات ( طبق استاندارد حسابداری )

تفاوت سود قبل از مالیات و درآمد مشمول مالیات به ۲ گروه تفاوتهای دائمی و موقت تقسیم می گردد.

موضوع اصلی این استاندارد ، نحوه حسابداری آثار تفاوتهای موقتی است.

تفاوت های دائمی 

تفاوت بین سود قبل از مالیات و درآمد مشمول مالیات که در آینده برگشت نمی شوند.

تفاوتهای دائم چون نه در دوره جاری و نه در آینده در محاسبه درآمد مشمول مالیات در نظر گرفته نمی شوند بر مالیات انتقالی موثر نیستند ، لکن در صورت سود وزیان که طبق استانداردهای حسابداری تهیه می شود منعکس می گردد .

نمونه های تفاوتهای دائم : درآمد صادرات و سود اوراق مشارکت و هزینه های غیر قابل قبول مانند هزینه های مربوط به درآمدهای معاف و هزینه های غیر مرتبط با موضوع فعالیت مودی.

تفاوت های موقت 

عبارتست از تفاوت بین مبلغ دفتری بک دارائی یا بدهی در ترازنامه و مبنای مالیاتی آن. به بیان دیگر تفاوت بین سود قبل از مالیات و درآمد مشمول مالیات که در آینده برگشت می خورد.

تفاوتهای موقت به ۲ گروه مشمول مالیات و کاهنده مالیات  در آینده تقسیم می گردد.

نمونه تفاوتهای موقت : زیان کاهش ارزش موجودیها ، هزینه بازخرید مرخصی ، هزینه تاسیس و هزینه استهلاک . ۳ مورد اول در سال وقوع ، باعث کمتر شدن سود حسابداری از درآمد مشمول مالیات می گردد لذا باعث ایجاد دارائی مالیات انتقالی می شود .

روش های موجود در مبانی نظری  

۱- روش مالیات انتقالی 

تاکید این روش بر صورت سود و زیان و تفاوت بین سود حسابداری و درآمد مشمول مالیات است.  تفاوت بین هزینه مالیات و مالیات پرداختنی در حساب مالیات انتقالی منظور می شود. مانده این حساب در ترازنامه بعنوان هزینه یا درآمد انتقالی گزارش کی شود . در این روش تنها تفاوتهای موقتی که در آینده برگشت شود در محاسبه هزینه یا درآمد انتقالی در نظر گرفته می شود و از نرخهای مالیاتی در زمان ایجاد تفاوت موقتی استفاده می شود.در صورت تغییر نرخ در آینده ، محاسبات هزینه یا درآمد انتقالی تغییر نخواهد کرد که این مورد مهمترین انتقاد وارده به این روش می باشد. تفاوتهای موقتی درآینده برگشت می شود لذا منابع یا تعهد مرتبط با آن با نرخ زمان برگشت ، محقق یا تسویه خواهد شد.

    روش مالیات انقالی طبق این استاندارد قابل پذیرش نمی باشد.

۲- روش دارائی – بدهی 

تاکید این روش بر صورت وضیعت مالی است.

هدف این روش :شناسائی مزایا یا تعهدات مالیاتی است که در رابطه با تفاوتهای موقتی در آینده کسب یا ایفا خواهد شد.

هدف اصلی این روش، شناسائی مالیاتهای قابل پرداخت در دوره های جاری و آینده به عنوان صورت وضیعت مالی است .براین اساس مالیات پرداخت نشده بعنوان بدهی ( ذخیره ) مالیات شناسائی شده و اگر مالیات پرداخت شده بیشتر از تعهد مالیاتی باشد بعنوان دارائی شناسائی می شود.

تفاوت موقتی ۲ نوع است  یا دارای مزیت مالیاتی است که مالیات پرداختنی را در آبنده می کاهدو یا باعث افزایش مالیات پرداختنی در آینده می شود.

طبق این روش باید نرخهای مالیات آینده با در نظر گرفتن تغییرات احتمالی قانون مالیات پیش بینی شود. بدلیل مشکل بودن این پیش بینی ، استانداردهای بین المللی حسابداری استفاده از نرخهای جاری مالیاتی را الزامی کرده است.

در این روش ، تفاوت بین هزینه مالیات و مالیات پرداختنی جاری بعنوات دارائی یا بدهی مالیات انتقالی شناسائی می شود.

دارائی یا بدهی مالیات انتقالی در صورت تغییر نرخ در آینده ، تعدیل می شود.

طبق این استاندارد ، روش دارائی – بدهی مبنای گزارشگری مالی است.

هزینه مالیات در این روش یک مبلغ باقیمانده است و برابر است با :

تغییر در دارائی یا بدهی مالیات انتقالی طی دوره + مالیات پرداختنی محاسبه شده بر مبنای درآمد مشمول مالیات.

در این روش تفاوت موقتی برابر است با : تفاوت بین مبلغ دفتری دارائی و مبنای مالیاتی دارائی یا بدهی .

طبق این استاندارد ، مازاد تجدید ارزیابی دارائیهای ثابت مشهود و هزینه استهلاک مرتبط با آن یک تفاوت موقتی است که بابت آن بدهی مالیات انتقالی شناسائی می گردد.

اقلامی که هیچ گاه در محاسبه درآمد مشمول مالیات وارد نمی شوند اساساً ماهیت تفاوت دائمی دارند و مزیت اطلاعاتی آن برای استفاده کنندگان صورتهای مالی روشن نیست.

هزینه مالیات 

۲ جز دارد : ۱- هزینه مالیات جاری      ۲- هزینه مالیات انتقالی

هزینه مالیات جاری : مبلغی است که براساس درآمد مشمول مالیات برای هر دوره مالی شناسائی می شود .

هزینه مالیات انتقالی : اثر مالیاتی تفاوتهای موقتی واقع شده در دوره جاری است.

در روش دارائی – بدهی ، هزینه مالیات برابراست با :

هزینه مالیات جاری + هزینه مالیات انتقالی .

نحوه محاسبه هزینه مالیات سال جاری 

دارائی مالیات انتقالی آخر سال – دارائی مالیات انتقالی ابتدای سال = هزینه ( مزایای) مالیات انتقالی + مالیات پرداختنی جاری = هزینه مالیات جاری.

مزایای مالیات انتقالی بعنوان مزایای مالیاتی بوده که باعث کاهش مالیات سال بعد می شود.

بدهی مالیات انتقالی 

گروهی از تفاوتهای موقت که معادل مبالغ مالیات بردرآمد قابل پرداخت درآینده می باشد و دارای ویژگیهای ذیل می باشد :

الف) سود قبل از مالیات حسابداری بیشتر از درآمد مشمول مالیات می باشد و لذا موجب افزایش درآمد مشمول مالیات سالهای آینده می شود بنابراین هزینه مالیات طبق استانداردهای حسابداری بیشتر از هزینه مالیات ابرازی می باشد.