حقوق و تکالیف مصرف کننده در تجارت الکترونیک
«حقوق مصرف کننده»
مقدمه
يكی از دغدغه های اصلی و هميشگی قانونگذاران در زمینه مبادلات تجاری، رعايت حقوق مصرف كنندگان است.
به واسطه عدم نظارت بر فعاليت های تجاری در فضای اينترنت، زمينه برای سوء استفاده كنندگان و قانون شكنان بیش تر مهیاست. از اين رو در تمام قوانين مربوط به تجارت سنتی و الكترونيكی، حمایت هایی در جهت حفظ حقوق مصرف كنندگان پيش بينی شده است.
عدم رعايت حقوق مصرف كننده در بسياری موارد وصف مجرمانه پيدا می كند و متخلف يا متخلفين در صورتی كه مرتكب جرائم سنگين تری نشده باشند، به جزای نقدی محكوم خواهند شد.
قانونگذاران در اغلب موارد برای جبران نابرابری هايی كه ميان مصرف كنندگان و فروشندگان و ارائه دهندگان كالا و خدمات وجود دارد، تبعيضات و استثنائاتي به نفع مصرف كنندگان در نظر مي گيرند. در قانون تجارت الکترونیک ایران نیز مقرراتی در زمینه حمایت از حقوق مصرف کننده گنجانده شده است.
در مقابل در قانون ایران هیچ فصل مجزایی به تکالیف مصرف کننده اختصاص داده نشده است و تنها با توجه به مفاهیم موجود در برخی مواد این قانون می توان تکالیفی را برای مصرف کننده بر شمرد.
-
منابع قانونی حمایت از مصرف کننده
- منابع بین المللی
- منابع منطقه ای
- منابع ملی
منابع بین المللی
* اصول حقوقی سازمان همکاری و توسعه اقتصادی سازمان ملل متحد در حمایت از مصرف کننده الکترونیکی. از جمله:
- شفافیت حمایت
- عادلانه بودن روند تبلیغات
- پیش بینی جبران خسارت
- حفظ حریم خصوصی و …
* کنوانسیون وین راجع به بیع بین المللی کالا
* کنوانسیون ۲۰۰۵ سازمان ملل متحد
* قانون نمونه آنسیترال راجع به تجارت الکترونیک
منابع منطقه ای
- کنوانسیون رم ۱۹۸۰ راجع به قانون حاکم بر تعهدات قراردادی.
- دستورالعمل مورخ ۲۰ دسامبر ۱۹۸۵ راجع به حمایت از مصرف کننده در قراردادهای منعقده خارج از محل تجاری فروشنده.
- دستورالعمل مورخ ۵ آوریل ۱۹۹۳ راجع به شروط غیرمنصفانه در قراردادهای مصرف کننده.
- دستورالعمل مورخ ۲۰ مه ۱۹۹۷ راجع به حمایت از مصرف کننده در قرادادهای از راه دور.
- دستورالعمل مورخ ۱۶ فوریه ۱۹۹۸ راجع به حمایت از مصرف کننده در زمینه اعلام قیمت کالاهای پیشنهادی به مصرف کننده.
- دستورالعمل مورخ ۲۵ می ۱۹۹۹ راجه به جنبه های مسلم فروش کالاهای مصرفی و ضمانت نامه های مرتبط.
- دستورالعمل شورای اروپا در ۲۲ دسامبر ۲۰۰۰ راجع به صلاحیت قضایی و شناسایی و اجرای احکام در امور مدنی و تجاری.
- دستورالعمل مورخ ۲۳ سپتامبر ۲۰۰۲ راجع به ارائه خدمات مالی از راه دور به مصرف کننده.
- دستورالعمل مورخ ۲۳ آوریل ۲۰۰۸ راجع به قراردادهای اعتباری مصرف کنندگان.
قوانین ملی
- قانون تجارت الکترونیک ۱۳۸۲
- آیین نامه اجرایی ماده ۴۸ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲ هیات وزیران
- قانون حمایت از مصرف کنندگان خودرو ۱۳۸۶
- قانون حمایت از مصرف کنندگان ۱۳۸۸
مفهوم مصرف کننده
قوانین داخلی:
- بند ۵ ماده ۱ قانون حمایت از مصرف کنندگان خودرو: مصرف کننده الکترونیکی عبارت است از هر شخص حقیقی و حقوقی که خودرو را برای استفاده شخصی یا عمومی در اختیار دارد.
- قانون حمایت از حقوق مصرف کنندگان: هر شخصی حقیقی یا حقوقی که کالا یا خدمات را خریداری می کند.
- قانون تجارت الکترونیک: هر شخصی است که به منظوری جز تجارت یا شغل حرفه ای اقدام می کند.
مفهوم مصرف کننده
قوانین بین المللی:
در مقررات بین المللی بر خلاف قانون ایران حمایت از مصرف کننده در اصل شامل اشخاص حقیقی می شود و اشخاص حقوقی به جز در موارد خاص شامل این حمایت نمی شوند.
نگرانی های مصرف کننده
۱٫ رویه های غیر منصفانه
۲٫ ارائه نامناسب اطلاعات
۳٫ شروط قرارداد
۴٫ پرداخت هزینه های کالا
۵٫ نحوه تایید یا انصراف از قرارداد
۶٫ امکان فریب و تقلب
۷٫ از دست دادن اطلاعات و حریم خصوصی
ضرورت حمایت از مصرف کننده
آنچه حمایت از مصرف کننده را برای ما ضروری جلوه می دهد دو عنصر مهم است:
- ضعف مصرف کننده
- برتری اقتصادی و تخصصی تامین کننده
حقوق مورد حمایت مصرف کننده الکترونیکی
- حق داشتن اطلاعات کامل
- حق انصراف مصرف کننده
- حق عودت دادن کالا و خدمات
- لزوم رعایت انصاف و عدالت در قرارداد و شیوه تبلیغات