مقدمه:

مناطق تحت حفاظت سازمان محیط زیست ایران مناطق با ارزش زیست محیطی است که توسط سازمان حفاظت محیط زیست مدیریت می‌شوند. این سازمان، مناطق حفاظت‌شده ایران را در قالب ذخیره گاه های زیست کره، مناطق چهارگانه (پارک‌های ملی، آثار طبیعی ملی، پناهگاه‌های حیات وحش، مناطق حفاظت‌شده) و مناطق شکارممنوع تحت حفاظت دارد.

تاریخچه:

تصویب قانون حفاظت و تشکیل کانون شکار ایران در سال ۱۳۳۵، نخستین اقدام مدون برای حفظ جمعیت و تنوع جانوران در ایران به‌شمار می‌آید. از این رو، زمینه تأسیس یک نهاد دولتی جدید به‌نام سازمان شکاربانی و نظارت بر صید در سال ۱۳۴۶ فراهم شد. در این سال، سازمان یاد شده به‌عنوان یک دستگاه مستقل دولتی و زیر نظر شورای‌عالی شکاربانی و نظارت بر صید، جایگزین کانون شکارشد. در قانون‌های مربوط به این سازمان، امکان اختصاص بخش‌هایی از کشور به پارک‌های ملی(در آن زمان پارک حیات وحش نامیده می‌شد) و منطقه‌های حفاظت شده با تعریف‌های معین فراهم شد. به این ترتیب اولین سنگ بنای مناطق حفاظت شده ایران در سال ۱۳۴۶، یعنی ۹۵ سال پس از احداث اولین پارک ملی جهان (پارک ملی یلو استون در آمریکا) و ۱۹ سال پس از بنیانگذاری اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت و منابع نهاده شد. در این سال پیشنهاد تأسیس دو پارک ملی و پانزده منطقه حفاظت شده به‌عنوان نخستین گروه از مناطق حفاظت شده ایران به تصویب شورای‌عالی شکاربانی و نظارت بر صید رسید.

مناطق چهارگانه:

۱-پارک ملی، چشم‌اندازهای طبیعی دارای اهمیت ملی و جهانی (۲۶ پارک ملی)

۲-اثر طبیعی ملی، پدیده‌ها یا مجموعه‌های گیاهی جانوری کم‌نظیر (۳۵ اثر طبیعی ملی)

۳-پناهگاه حیات وحش زیستگاه‌های نمونه جانوران وحشی (۴۲ پناهگاه)

۴-منطقه حفاظت شده اراضی ویژه زیست‌محیطی (۱۵۰منطقه حفاظت شده)

همچنین منطقه شکار ممنوع برای ترمیم جمعیت جانوری اختصاص داده می‌شود. که می‌توان آن را با توجه به سایر معیارها، به عنوان یکی از مناطق چهارگانه تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست ایران تعیین کرد. توسط سازمان حفاظت محیط زیست ایران ۱۵۳ منطقه شکارممنوع شناخته و معرفی شده‌است. (۱۵۳ منطقه شکارممنوع)

ایران، دارای شرایط اقلیمی متنوعی است به‌طوری‌که از ۱۳ اقلیم شناخته شده در جهان ۱۱ نوع آن در ایران وجود دارد. در عین حال شاخص‌های پایداری محیط زیست ایران در وضعیت نامناسبی قرار دارد و با کسب رتبه ۱۳۲ بین ۱۴۶ کشور در انتهای جدول مربوط قرار گرفته‌است

فهرست مناطق چهارگانه حفاظت شده:

پارک‌های ملی:

ارومیه (آذربایجان غربی و شرقی)، کنتال <بخشی از پناهگاه کیامکی می‌باشد> (آذربایجان شرقی)، کلاه قاضی – قمیشلو (اصفهان)، نای بند – دیر_نخیلو (بوشهر)، خجیر – سرخه حصار – لار (تهران)، تنگ صیاد (چهارمحال و بختیاری)، تندوره (خراسان رضوی)، سالوک – ساریگل (خراسان شمالی)، دز – کرخه (خوزستان)، توران – کویر (سمنان)، بختگان – بمو – قطرویه (فارس)، خبر (کرمان)، گلستان (گلستان)، بوجاق (گیلان)، پابند – کیاسر (مازندران)، سیاهکوه (یزد)، دنا(کهگیلویه وبویراحمد)

آثار طبیعی ملی:

مراغه – غار سهولان – قله سبلان – غار یخکان – دهلران – تنگ رازیانه – کوه نمک جاشک – جزیره خارکو – تار و هویر – تنگه واشی – غار رودافشان – لاله واژگون – بزنگان – چشمه گراب – قلل بینالود – ارس سرانی – سرو قره باغ – صنوبر شیروان – سرو زربین سنگان – چشمه گل فشان تنگ – چشمه گل فشان پیرگل – قله تفتان – سرو سیرچ – غار پروآ – غار قوری قلعه – سوسن سفید – سرو هرزویل – چشمه فکجور دمکش – غار ماهی کور – غار چال نخجیر – خشکه داران – قلل سه‌گانه علم کوه، سیاه کمان، تخت سلیمان – قله دماوند – گنبدهای نمکین خرسین – سرو ابرکوه.

پناهگاه‌های حیات وحش:

کیامکی (آذربایجان شرقی)، تالاب کانی برازان – دشت سوتا و حمامیان (آذربایجان غربی)، قمیشلو – کلاه قاضی – موته – عباس‌آباد (اصفهان)، خارک (بوشهر)، تالاب کجی نمکزار – رباط شور (خراسان جنوبی)، حیدری – شیر احمد (خراسان رضوی)، میاندشت (خراسان شمالی)، شادگان (خوزستان)، انگوران (زنجان)، توران – خوش ییلاق (سمنان)، هامون (سیستان و بلوچستان)، بختگان (فارس)، زریوار (کردستان)، روچون – دربند راور – زریاب – مهروئیه (کرمان)، بیستون (کرمانشاه)، امیرکلایه  – سلکه – سرخانگل – چوکام (گیلان)، میانکاله – دودانگه – دشت ناز – سمسکنده – فریدونکنار (مازندران)، جاسب – راسبند (مرکزی)، شیدور – هندورابی (هرمزگان)، بوروئیه – نایبندان طبس – دره انجیر و نی باز (یزد).

مناطق حفاظت شده:

ارسباران – مراکان – سهند – دیزمار – کاغذکنان – میرآباد – تالاب سد نوروزلو – مغان – آق داغ – کرکس – دالانکوه – قمصر و بزرک – کهیاز – مانشت و قلارنگ – کولک – کبیر کوه – مند – حله – جاجرود – ورجین – کویر – البرز مرکزی – سبزکوه – تنگ صیاد – هلن – قیصری – شیدا – آرک و کرنگ – شاسکوه و اسفدن – درمیان – مظفری – گرزمی – کوه بزنگان – تخت سلطان – بینالود – تندوره – دربادام – درونه – رئیسی – هلالی – ارس سیستان – جنگل خواجه – افتخاری – باغ کشمیر – هنگام – قرچغه – پروند – قرخود – ساریگل – سرانی – سالوک – شیمبار و حوزه دریاچه سد کارون – دز – کرخه – شالو و مونگشت – هفت شهیدان – کرایی – دیمه – چهل پا – میشداغ – میانگران – هورالعظیم – انگوران – سرخ‌آباد – توران – پرور – گاندو – کوه بیرک – کوه پوزک – شیله – تنگ بستانک – آبشار مارگون – بهرام گور – هرمد – ارژن و پریشان – میان جنگل فسا – ماله گاله – باشگل – پلنگ دره – بیجار – بدر و پریشان – عبدالرزاق – کوسالان و شاهو – بیدوئیه – بحرآسمان – دهج – سنگ مس – کوه شیر – مارز – کوه جوپار – چاه کومه – سعدی – کوه آسیاب کوهبنان – قلاجه – بیستون – بوزین و مرخیل – دنا – کوه خیز و سرخ – سولک – کوه خامین – کوه دیل – دنای شرقی – سیوک – زاو – لوه – جهان‌نما – لیسار – سیاه کشیم – گشت رودخا ن و سیاه مزگی – بوجاق – سیاهرود رودبار – سرولات و جواهر دشت – اشترانکوه – سفیدکوه – خیبوس و انجیل سی – واز – اساس – بلس کوه – چهارباغ – هراز – هزارجریب – آبشار شیرگاه – بولا – شش رودبار – الوند – هفتادقله – حرا – گنو – جزایر فارور – سراج – حرای تیاب و میناب – حرا (گابریک و جاسک) – حرا رود گز – حرای خوران – کوه کشار – کوه هماگ – کوه باز – پرزوئیه – طارم – لشکردر – خانگرمز – گلپرآباد – شراء (نشر) – آلموبلاغ – ملوسان – کالمند – کوه بافق – سیاه کوه – باغ شادی.

۹ روش ساده در زندگی روزمره برای حفاظت از طبیعت ایران:

برای فعالیت های روزمره چه کارهایی می‌توان برای حفاظت از طبیعت انجام داد؟ آیا راهکارهایی وجود دارد که ما بتوانیم از طبیعت خود محافظت کنیم؟! در زیر علاوه بر پاسخ به این سوالات، با چند روش کلیدی برای حفاظت از طبیعت آشنا خواهید شد

۱- مراقب خرید های خود باشید.
امروزه بیشتر برندها در حیطه مد و لباس به صنعت بازیافت توجه بسیاری می‌کنند و در تلاشند کالاهای خود را به گونه‌ای تولید کنند که امکان بازیافت آن‌ها وجود داشته باشد. پس شما می‌توانید از برندهایی خرید کنید که به تعهداتشان در حفاظت از طبیعت ایران عمل می‌کنند.

۲- از کیسه ها‌ی پارچه‌ ای استفاده کنید.
استفاده از کیسه های پارچه ای اصلاً  کار سختی نیست! سعی کنید همیشه یک کیسه ‌پارچه ‌ای همراه خود داشته باشید تا خریدهای خود را در آن قرار دهید. اگر از منزل خارج می‌شوید و قصد خرید ندارید ولی به هر دلیلی در راه خرید کردید می‌توانید به جای قرار دادن آن در کیسه پلاستیکی، آن را در کیف خود قرار دهید. حدالامکان از گرفتن کیسه های پلاستیکی خودداری نمایید.

۳-به تفکیک زباله ها اهمیت دهید.

تفکیک زباله شاید در نگاه اول کار سختی به نظر برسد ولی اگر بدانید تفکیک زباله چه تأثیر بزرگی در محیط زیست و طبیعت ایران دارد این کار را جزو عادات روزمره خود خواهید کرد. شما با قرار دادن دو سطل جداگانه در خانه برای زباله های تر و خشک می‌توانید زباله های خود را تفکیک کنید. همچنین شما می‌توانید در محل کارتان نیز از سطل های جداگانه برای تفکیک زباله استفاده کنید و اطرافیان خود را نیز به این کار تشویق کنید.

۴- گیاهخوار شوید.
غذای سالیانه یک شخص همه چیزخوار از حدود ۱۳ هزار متر مربع زمین، یک شخص(گیاهخوار اوو-لاکتو) که از لبنیات و تخم مرغ تعذیه می‌کند از حدود ۲۰۰۰ متر مربع زمین و یک شخص وگان از حدود ۶۴۷ متر مربع زمین تأمین می‌شود. از این رو می‌توان گفت مقدار زمینی که برای تأمین غذای یک شخص همه چیزخوار مصرف می‌شود مساوی است با مقدار زمین مصرفی برای تأمین غذای حدود ۱۹ شخص وگان.

۵- بلیط های الکترونیکی تهیه کنید.
شاید به نظر شما انجام این کار تأثیر چندانی در میزان مصرف کاغذ نداشته باشد اما باید بدانید که اصلاً این طور نیست. اگر جمع زیادی از انسان ها اقداماتی کوچک همانند تهیه بلیط الکترونیکی از سایت های فروش بلیط همانند علی بابا در جهت حفاظت از طبیعت ایران و جهان انجام دهند قطعاً تأثیرات چشمگیری در بر خواهد داشت.

۶- دوچرخه سواری و پیاده روی کنید.
زمانی که شما دوچرخه سواری و پیاده روی را جایگزین اتومبیل شخصی خود می‌کنید، زمین به ازای هر یک کیلومتر، از شر حدود ۲۵۰ گرم کربن  خلاص می‌شود. همچنین دوچرخه سواری و پیاده روی یکی از بهترین ورزش ها برای سلامتی و تندرستی افراد می‌باشد.

۷- از نشت لوله های آب جلوگیری کنید.
می‌توان گفت زمانی که شما یک لوله آب را تعمیر و از نشتی آن جلوگیری می‌کنید به طور میانگین سالانه از هدر رفتن ۴۰ هزار لیتر آب ممانعت می‌کنید.

۸- از لامپ های کم مصرف استفاده کنید.
شما می‌توانید لامپ های کم مصرف را جایگزین لامپ های ممولی کنید تا حدود ۷۵ درصد در مصرف برق صرفه جویی نمایید.

۹- از بطری های پلاستیکی استفاده نکنید.
بهتر است برای مصرف آب، قمقمه یا بطری های دائمی را جایگزین بطری های پلاستیکی کنید. ایران با داشتن تولید سالیانه حدود ۱۵۰ هزار تن پلاستیک رتبه پنجم جهان را در اختیار دارد که متأسفانه مقصد نهایی تمامی این پلاستیک ها طبیعت ایران می‌باشد، از این رو زندگی بدون پلاستیک را می‌توان بهترین راه برای حفاظت از طبیعت دانست.

حفاظت از طبیعت ایران در سفرهای بین شهری:

امروزه کار به جایی رسیده است که طبیعت گردهای حقیقی آشفتگی هایی درباره محیط زیست دارند و از شناساندن جاذبه های گردشگری خودداری می‌کنند، زیرا با ورود گردشگران به آن طبیعت کمتر شناخته شده، دیگر اثری از آن باقی نمی‌ماند.

۶ روش ساده و کاربردی زیر را برای حفاظت از طبیعت ایران در سفرهای بین شهری خود رعایت نمایید:

۱- در طبیعت به جز ردپا چیز دیگری بجا نگذارید. بسیاری از افراد با فکر اینکه زباله های تر قابل بازیافت و تجزیه شدن هستند، آن‌ها را در طبیعت باقی می‌گذارند. بهتر است زباله های تر و خشک خود را در دو کیسه جداگانه بریزید و زمانی که به شهر رسیدید آن‌ها را در سطل های زباله مخصوص به خود بیاندازید.

۲- پخش کردن موزیک و ایجاد سرو صدا در طبیعت باعث اختلال در اکوسیستم طبیعی می‌شود. سعی کنید نهایت لذت را از صدای پرندگان، حیوانات، رودخانه، آبشار، باد و صدای برگ ها ببرید و آرامش خود و حیوانات را با پخش موزیک بر هم نزنید.

۳- به هیچ عنوان روی تنه درختان یادگاری ننویسید و از برداشتن هر گونه نمونه جانوری و گیاهی و حتی خاک جداً خودداری کنید. سعی کنید لحظات به یادماندنی خود را با عکس گرفتن ثبت کنید.

۴- اگر هنگام سفر با افرادی مواجه شدید که از گونه های مختلف جانوری و گیاهی موجود در طبیعت ایران ، بهره اقتصادی می‌برند، به هیچ عنوان از آن‌ها خرید نکنید و مستندات موجود را سریعاً به یگان حفاظت از محیط زیست منطقه اطلاع دهید.

۵- سعی کنید در طول سفر از انتخاب راه های جدید خودداری کرده و به جای آن مسیرهای پر رفت و آمد را انتخاب کنید (راه هایی که قبلاً از آن‌ها استفاده شده است.) تا کمترین ضرر و زیان را به طبیعت وارد نمایید.

۶- سعی کنید قبل از مسافرت درباره مکانی که می‌خواهید به آنجا سفر کنید مطالعه و آگاهی داشته باشید تا گونه های جانوری و گیاهی نایاب آن منطقه را بشناسید و هنگام مواجهه با آن‌ها به حقوق آن‌ها احترام بگذارید. خوب است بدانید با یک سرچ ساده در گوگل می‌توانید سایت ها و اپلیکیشن هایی بیابید که شما را در این امر یاری کنند.

در بیشتر کشورهای جهان سوم همانند ایران، نحوه برخورد مناسب با طبیعت جزو دستورکار آموزشی مدارس نمی‌باشد، به همین دلیل این کودکان بهره کمی از ارتباط با طبیعت می‌برند. این امر در سلامت روان آن‌ها تأثیرات منفی برجای می‌گذارد.

نتیجه گیری:

داشتن حس و لذتی دوستدار و سازگار با محیط زیست، بهترین راه برای کمک به طبیعت است. روش های توصیه شده بالا در عین سادگی بسیار کاربردی هستند و همه افراد قادرند آن‌ها را انجام دهند تا بدین صورت گامی بزرگ در جهت حفاظت از طبیعت ایران و جهان برداشته شود. فکرش را بکنید اگر ۷ میلیارد شخص به این توصیه ها عمل کنند شرایط زمین چقدر بهتر خواهد شد!حال وظیفه ما این است که محیط زیست را متنوع و تماشایی به آیندگان تحویل دهیم تا ۱۰ هزار سال دیگر فرزندانمان در یک روز بهاری آواز پرندگان را بشنوند و از پاکی طبیعت لذت برده و معنی زندگی را دریابند. مجمع فعالان زیست محیطی کشور که یک سازمان مردم نهاد فعال در زمینه حفاظت از محیط زیست و حمایت از حیوانات می‌باشد با صدور کارت های فعال محیط زیست، کوهنوردی، دوچرخه سواری، گیاهخواری و حامی حیوانات امید دارد تا با فرهنگ سازی صحیح، همه بتوانند نقش خود را درمراقبت و نگهداری از محیط زیست ایفا کنند.

 

منطقه شکار ممنوع را نشان میدهد

http://پردیس فناوری کیش -طرح مشاوره متخصصین صنعت و مدیریت