پردیس فناوری کیش_طرح مشاوره تخصصی صنعت و مدریت-گروه حقوق
ماده‌ی ۲۳۰ تجارت مقرر می‌دارد: سفته طلب سندی است که به‌موجب آن امضاکننده تعهد می‌کند، مبلغی در موعد معین یا عندالمطالبه در وجه حامل یا شخص معین و یا به حواله‌کرد آن شخص کارسازی نماید.
کاربرد امروزی آن با آنچه در لغت‌نامه‌ی دهخدا آمده است کمی متفاوت گشته است. امروزه تنها از یک شهر به شهر دیگر صادر نمی‌شود؛ بلکه درواقع سند مدیونیت صادرکننده و سند طلب دارنده است. درواقع سفته نیز همانند چک غالباً یا برای تضمین انجام تعهد استفاده می‌شود یا برای پرداخت دینی که زمان آن در آینده است.
نکات مهم در ارتباط با سفته و تفاوت‌های حقوقی آن با چک
در خصوص تفاوت‌های این دو سند تجاری بایستی به نکات زیر توجه کرد:
- ۱- حمایت‌های قانونی از دارنده‌ی چک بیشتر از سایر اسناد تجاری است. بنابراین اگر شما طلبکار هستید و قصد گرفتن یک سند تجاری را دارید دریافت چک پشتوانه‌ی قوی‌تری نسبت به سفته دارد.
- ۲- یکی از نکات اصلی که به‌طورکلی در مورد اسناد تجاری وجود دارد، موضوع واخواست است. در اسناد تجاری درصورتی‌که بدهکار، بدهی خود را در سررسید پرداخت ننماید باید واخواست سند تجاری توسط دارنده انجام شود. واخواست چک (در گفتار عامه‌ی مردم برگشتن چک) در بانک انجام می‌شود. اما به‌دلیل هزینه و زمانی که واخواست سفته می‌برد بسیاری از واخواست سفته خودداری می‌کنند. این امر موجب می‌شود سفته از حالت سند تجاری خارج شود و فقط به شکل یک سند عادی (همچون یک برگه عادی) قابلیت استناد در دادگاه را داشته باشد و از امتیازاتی که اسناد تجاری دارند محروم گردد. یکی از این امتیازات که در اسناد تجاری واخواست شده وجود دارد حق تأمین خواسته بدون پرداخت خسارت احتمالی است. بنابراین اگر شما می‌خواهید به‌محض طرح دعوا اموال طرف مقابل را توقیف کنید و در این رابطه هیچ هزینه‌ای نپردازید، باید سفته را واخواست نمایید. در غیر اینصورت باید ۱۰ الی ۲۰ درصد وجه سفته را به‌عنوان خسارت احتمالی به دادگاه بپردازید.
- ۳- در رابطه با چک درصورتی‌که دارنده به بانک مراجعه نماید و مبلغ مذکور در حساب فرد وجود نداشته باشد، بانک با دریافت مبلغی بسیار اندک گواهی عدم پرداخت صادر می‌نماید؛ اما در رابطه با سفته باید گفت هزینه‌ی واخواست آن برابر ۲ درصد مبلغ آن است. بنابراین اگر شما سفته‌ای به مبلغ ده میلیون تومان را واخواست نمایید باید دویست هزار تومان بابت واخواست آن بپردازید. علاوه بر آن برای واخواست باید به اداره‌ی مربوطه در دادگستری مراجعه کرد و برای این کار فقط ۱۰ روز از تاریخ سررسید فرصت دارید.
- ۴- یکی از موضوعات مهم دیگر در خصوص اسناد تجاری وجه کیفری آنها است. تنها سند تجاری که وجه کیفری دارد چک است. بنابراین شما فقط در چک می‌توانید علیه صادرکننده شکایت کیفری کنید و حتی تا دو سال حبس نیز ممکن است علیه صادرکننده صادر شود. علاوه بر آن در صورت عدم حضور صادرکننده‌ی چک در دادگاه می‌توانید حکم جلب وی را نیز دریافت کنید. اما سفته از این ویژگی‌ها محروم است. بنابراین شکایت کیفری برای آن جایی ندارد.
- ۵- با توجه به اینکه عدم پرداخت وجه سفته جرم نیست بنابراین موجب مجازات نیز نخواهد بود. همچنین هیچ‌یک از بانک‌ها نمی‌توانند به دلیل عدم پرداخت وجه سفته به شخص سفته جدید ندهند. بنابراین برخلاف چک که برگشت خوردن آن موجب می‌شود صاحب حساب حتی در بانک‌های دیگر نیز قادر به دریافت دسته چک نباشد، سفته چنین شرایطی ندارد.
- ۶- یکی دیگر از تفاوت‌های این دو سند تجاری در تاریخ‌هایی است که روی آنها وارد می‌شود. در سفته دو تاریخ وارد می‌شود یکی تاریخ صدور و یکی دیگر تاریخ پرداخت؛ اما در چک یک تاریخ نوشته می‌شود.
- ۷- برخلاف چک که نوشتن مبلغ موردنظر بر روی آن کاملاً در اختیار صادرکننده است، مبلغ هر سفته بسته به تمبر روی آن سقف خاصی دارد. اگر مبلغ ذکرشده روی سفته تا ده میلیون تومان باشد، متعهد نمی‌تواند بالاتر از این مبلغ را در آن ذکر کند.
- ۸- در سفته مواردی همچون آدرس متعهد و محل پرداخت وجود دارد که بهتر است تکمیل شود. اما از لحاظ قانونی باید امضا یا مهر، تاریخ صدور، مبلغی که باید پرداخت شود، گیرنده‌ی وجه و تاریخ پرداخت الزاماً ذکر شود.
- ۹- در ارتباط با سفته هم مانند دعاوی دیگری که در دادگاه‌های حقوقی مطرح می‌شود باید بدانیم که اگر وجه آن کمتر از بیست میلیون تومان باشد، باید به شوراهای حل اختلاف مراجعه کرد و مبالغ بالاتر در حیطه‌ی صلاحیت دادگاه‌هاست. برای آشنایی با روند کار نیز به مقالات ما در ارتباط با چگونگی طرح دعوای حقوقی مراجعه کنید.
- ۱۰- سفته نیز مانند چک با پشت نویسی منتقل می‌شود. حتماً هنگامی‌که از کسی سفته یا چکی دریافت می‌کنید از وی بخواهید که پشت آن را امضا کند و حتی‌الامکان نام خود را نیز در ذیل آن ذکر نماید. این کار موجب می‌شود درصورتی‌که وجه چک یا سفته پرداخت نشد، بتوانید وجه آن را علاوه بر صادرکننده از پشت‌نویس نیز دریافت کنید. حتی اگر چنین قصدی ندارید، باید از طرف مقابل بخواهید پشت چک را امضا کند؛ در غیر اینصورت در صورت جعلی یا سرقتی بودن چک نمی‌توانید اثبات کنید که آن سند را از چه کسی دریافت نموده‌اید.
- ۱۱- سعی کنید اگر ضمن قرارداد (مثلاً هنگام معامله‌ی خانه یا ماشین) از کسی سفته یا چکی دریافت می‌کنید، حتماً شماره‌ی آنها را در ضمن قرارداد ذکر کنید.
- ۱۲- سفته را می‌توانید از هرجایی تهیه کنید؛ ولی پیشنهاد می‌کنیم حتماً آن را از شعب بانک دریافت کنید. هزینه‌ی آن نیز برابر ۳ هزارم مبلغ روی آن است. بنابراین برای خرید یک سفته‌ی یک میلیون تومانی باید ۳ هزار تومان هزینه پرداخت کنید.
این‌ها مهمترین نکاتی است که باید در خصوص تفاوت‌های این دو سند بدانید. در سایر موارد اسناد تجاری شباهت بسیاری به یکدیگر دارند.
نکته در مورد مفهوم واخواست: منظور از واخواست همان اعتراض عدم تادیه وجه است که در ماده ۲۸۰ و بعد قانون تجارت در مورد آن مفصلا صحبت شده است. اگر در سر رسید برات یا سفته، متعهد آن مبلغ را پرداخت نکند از جمله وظایف دارنده سند این است که ظرف مدت ۱۰ روز با ارسال اظهار‌نامه برای متعهد، معلوم کند که وجه برات یا سفته پرداخت نشده است.
در خصوص اهمیت رعایت مهلت‌ها در واخواست اگر دارنده سند تجاری بخواهد از حقوق و مزایای قانونی اسناد استفاده کند باید مواعد قانونی مربوط را رعایت کند. مثلا در مورد برات و سفته ظرف ۱۰ روز از تاریخ سررسید سند، اعتراض عدم تادیه را باید برای مخاطب ارسال کند. در مورد چک هم حسب مورد در مواردی که محل صدور و پرداخت آن یکی است دارنده چک باید ظرف مدت ۱۵ روز وجه آن‌را مطالبه کند. اگر محل صدور و پرداخت دو نقطه مختلف در ایران باشد این مهلت ۴۵ روز است و اگر چک در کشورهای دیگر صادر شده و قرار است در ایران پرداخت شود این مهلت ۴ ماهه است.
چک و سفته برادران اسمی هستند که معمولا نامشان باهم آورده می شود از محاورات روزانه گرفته تا در بند های مختلف قانون اما تفاوت عمده این دو در چیست؟
“چک پول نقد است” این اصطلاح رایج بین مردم است که باید گفت چندان هم غلط نیست و موید این امر است که صدور چک در زمان پرداخت منوط یه شرطی نمی باشد ، اما در خصوص سفته باید گفته شود لاشه ی سفته اصولاً مؤید و نشان دهنده ی این است که صادر کننده ی سفته تعهدی به طرف مقابل داشته که تعهد خود را در قالب سفته به طرف مقابل ارائه نموده است تا در سر رسید معین به دارنده ی سفته پرداخت نماید .
بسیاری از مردم می پرسند برای دریافت ضمانت کاری یا پرداخت وجه از بدهکار ، از وی چه وثیقه ای دریافت نماییم آیا چک بهتر می باشد یا سفته مضافاً به اینکه طی اصلاحیه که سال ۸۲ به قانون چک زده شد ، کلیه چکهای وعده دار ، تضمینی ، مشروط ، سفید امضاء و امانی را در ماده ۱۳ خود به صورت حقوقی دانسته و از وصف کیفری خارج نمود لذا مهمترین امتیاز چک که کیفری بوده از دست رفته اما برای اینکه بتوانیم این دو را مقایسه کنیم بهتر است روش وصول وجه در هر دو را شناسایی و سپس نتیجه گیری نماییم .
چک بهتر است یا سفته؟
این سوالی است که دائما از وکلا پرسیده می شود.
ما برای اطلاع بیشتر شما همراهان ارجمند ، به مقایسه بعضی از مهمترین موارد تفاوت این دو سند تجاری می پردازیم تا شما هنگام استفاده از این اسناد یا هنگام قبول آنها در معاملات خود ، با آگاهی بیشتر و دید روشن تری اقدام کنید.
۱- چک جنبه کیفری دارد ولی سفته حقوقی است. به این معنا که صدور چک بلامحل در شرایطی جرم است ولی عدم پرداخت سفته در سرسید آن ، مطلقاً جرم نیست. البته طرح دعوای سفته در دادگاه حقوقی در نهایت منجر به حکم جلب صادر کننده سفته می شود ولی این حکم جلب و بازداشت بدهکار، سوء پیشینه کیفری برای او محسوب نمی شود و آثار حکم کیفری چک را ندارد. بنابراین چک از این جهت که ممکن است دارنده ان را زودتر به نتیجه مطلوب برساند ، بهتر است.
۲- چک بدون اخذ گواهی عدم پرداخت از بانک (بدون برگشت زدن) ، قابل طرح دعوا و مطالبه در دادگاه نیست و حتماً باید گواهی عدم پرداخت چک هم ضمیمه دادخواست باشد ولی سفته بدون واخواست کردن آن (بدون برگشت زدن) نیز در دادگاه قابل مطالبه است. اخذ گواهی عدم پرداخت چک ، کار سختی نیست.
۳- صدور گواهی عدم پرداخت چک ، رایگان انجام می شود ، یعنی بانک برای صدور گواهی عدم پرداخت چک ، هزینه ای نمی گیرد ولی واخواست سفته (اعتراض عدم پرداخت سفته) هزینه دارد و ۲ درصد مبلغ سفته را باید بابت واخواست سفته بپردازید. پس از این جهت نیز چک ، بهتر از سفته است.