نسل چهارم تولید / نسل چهارم انقلاب صنعتی
پردیس فناوری کیش_ طرح مشاوره متخصصین صنعت و مدیریت_ گروه مهندسی صنایع
به لطف اتوماسیون مبتنی بر فنــاوری اطلاعات (IT–based automation)، سیستم‌ها و روال‌ها شبکه‌ای تشکیــل می‌دهند که پیشرفت تکنولوژیک و رقابت پذیری شرکت‌ها را تضمین کند. در پشت تمام این پیشرفت‌ها چه نکته‌ای نهفته و چه زیرساخت‌هایی برای رسیدن به این سطح از فناوری لازم است؟
موج اول
انقلاب صنعتی اول در حدود ۲۵۰ سال پیش اتفاق افتاد. ماشین‌هایی که با قدرت بخار و آب کار می‌کردند جایگزین نیروی عضلانی کارگران شدند و امکان تولید محصولات بزرگ و عظیمی را فراهم ساختند که ساخت آن به صورت دستی امکان نداشت
موج دوم
در ابتدای قرن بیستم انقلاب صنعتی دوم را دیدیم که با تقسیم کار زمینه تولید انبوه را فراهم کرد. تسمه نقاله‌ها، تولید کارآمد را در حجم زیادی از محصولات امکان پذیر ساخت. اما هنوز هم بیشتر کارها به دست انسان انجام می‌شد.
موج سوم
تنها با ظهور موج سوم انقلاب صنعتی –حدود ۵۰ سال پیش- کارهای سخت فیزیکی، کار در محیط‌های خطرناک و ناقض سلامتی و سیستم‌هایی که به دقت و ظرافت بسیار بالا نیاز داشتند و همچنین کارهای تکراری به طور گسترده به روبات‌ها و ماشین‌ها سپرده شد.
کارگران ناظر در هنگام کار تبدیل به گرداننده (Operator) سیستم‌ها شدند. با وجود سطح بسـیار بالای اتوماسیون در کارخانه‌ها، روبات‌ها، ماشین‌ها و سیستم‌ها به وظایف تخصصی از پیش تعیین شده محدود شدند.
موج چهارم
دگرگونی آخر، با انقـــلاب صنعتی چهارم خواهد بود که در گفت وگوهای مــدرن از آن به نام نسل چهارم تولید (Industry4.0) یاد می‌شود.
با آن‌که نسل چهارم تولید آرام‌تر از سه نسل قبلی خود ظهور کرد؛ اما تاثیر آن بر دنیای تولید بسیار جامع‌تر از اسلافش خواهد بود.
ایده‌ای ساده از شبکه‌ای از سیستم‌های متصل(Networked systems) مبتنی بر مفهوم کنترل متقابل، که در آن سیستم‌های تولید نه تنها توانایی تبادل داده بین خود را دارند بلکه با محصولات در حال ساخت نیز مرتبط هستند.
در سالنهای تولید مجهز به نسل چهارم تولید، سیستم‌های تولید با یکدیگر و با محصولات در حال ساخت ارتباط برقرار می‌کنند. سیستم مواد خام را به انبار سفارش می‌دهد، بر تولید نظارت می‌کند، محصول تولیدی را آزمایش و مستندات را آماده، درخواست حمل کالای نهایی را ثبت و حتی زباله‌ها و کالاهای بازیافتی را مدیریت می‌کند و تا اتمام روند تولید، هر سیستم به طور مستقیم به عملکرد دیگری نظارت دارد.
در حقیقت دیگر نیازی به استفاده از نیروی کار انسانی در محیط کارخانه نیست. سیستم‌های هوشمند تمام اتوماتیک، کیفیت عالــی ساخت را با ضریب اطمینان بالا حتی برای سفارش‌هایی با تعداد اندک به ارمغان می‌آورند. این مهم تنها با تکیه بر مفاهیم مدرن و قابل گسترش شــبکه امکان پذیر خواهد بود. سیستم‌ها، روال‌ها، اجزا و مولفه‌های سازگار با هم عملیات ساخت، نگهداری و تجهیز مجدد را آسان می‌کنند.
سیاست گذاران در کشورهای صاحب تکنولوژی نیز ابتکار عمل را به دست گرفته‌اند و با تاسیس سازمان‌ها و کارگروه‌های تخصصی، مانند: Industrie4 در آلمان، I’Industrie du future در فرانسه و Industrial internet Consortium) IIC) در آمریکا از نسل چهارم تولید حمایت می‌کنند.
منبع: گاهنامه علمی پیچ؛ شماره دوم، نویسنده: عرفان صیف